13 augustus 2020
De flard
De auteur is journalist en cultureel recensent bij Liberation en columnist bij Charlie Hebdo. Beide zijn Franse publicaties van linkse signatuur.
Charlie Hebdo was vooral gekend als een satirisch weekblad met een eerder beperkte oplage, gelezen door mensen behorend tot een specifieke subcultuur van vrijdenkers, atheïsten en kinderen van de generatie ’68. Sinds 7 januari 2015 is het blad ‘wereldwijd’ bekend wegens de moorddadige aanslag die er heeft plaats gevonden op het bijna voltallige redactieteam. Op die datum was de auteur aanwezig op een vergadering van het blad toen een aantal radicale moslims gewapenderhand de (nochtans beveiligde) gebouwen van het blad binnendrongen. Tijdens een wilde schietpartij vermoordden zij een belangrijk deel van de aanwezige stafleden.
Philippe Lançon overleefde de schietpartij maar liep wel zeer ernstige verwondingen op. Het onderste deel van zijn aangezicht werd door kalasjnikov kogels weggeschoten. Als gevolg hiervan is hij voor het leven verminkt. Naast de fysieke+ schade liep hij ook zware psychologische trauma’s op.
In 2018 zou hij hierover zijn getuigenis neerschrijven. Hij schrijft over de traumatische gebeurtenis zelf maar ook over het daaropvolgende helingsproces dat hij doormaakte. Het is een verslag uit eerste hand over de feiten, maar vooral over de impact ervan op zijn hele leven. De titel van het werk is hierbij bijzonder tekenend: ´De Flard´ (ín het Frans: ´Le Lambeau´) verwijst hiernaar. Zijn aangezicht ligt aan flarden en tezelfdertijd werd niet alleen zijn zelfbeeld, maar ook zijn mens- en maatschappijbeeld aan flarden geschoten.
Het is ook aan de hand van allerlei flarden-herinneringen dat het boek, als een soort globale reconstructie, wordt opgebouwd.
In 2018 zou hij hierover zijn getuigenis neerschrijven. Hij schrijft over de traumatische gebeurtenis zelf maar ook over het daaropvolgende helingsproces dat hij doormaakte. Het is een verslag uit eerste hand over de feiten, maar vooral over de impact ervan op zijn hele leven. De titel van het werk is hierbij bijzonder tekenend: ´De Flard´ (ín het Frans: ´Le Lambeau´) verwijst hiernaar. Zijn aangezicht ligt aan flarden en tezelfdertijd werd niet alleen zijn zelfbeeld, maar ook zijn mens- en maatschappijbeeld aan flarden geschoten.
Het is ook aan de hand van allerlei flarden-herinneringen dat het boek, als een soort globale reconstructie, wordt opgebouwd.
De rode draad die door het boek loopt, is de reconstructie van de chronologie. Ze vangt aan, als een soort aanloop, enkele dagen vóór de aanslag en eindigt op het moment van zijn terugkeer - heel wat maanden later - naar zijn appartement en zijn dagelijkse activiteiten. Het grootste deel van het verhaal handelt over de periode tussen deze beide gebeurtenissen. Gedurende die hele periode observeert Lançon nauwkeurig wat er rondom hem gebeurt, wat er mét hem gebeurt en wat er binnenin hem omgaat. Het verslag hiervan krijgen we in flarden waarbij feitelijke verslagen, uitweidingen, herinneringen, flashbacks, … uit zijn jeugd en zijn latere professionele en privéleven elkaar afwisselen.
Om te beginnen is dit een verslag van zijn lichamelijke ervaringen, namelijk de moeizame fysieke reconstructie van zijn aangezicht. Chirurgische ingrepen werden gevolgd door periodes van revalidatie. Een proces van vallen en opstaan waarbij optimisme, vertwijfeling en pessimisme elkaar afwisselden.
Om te beginnen is dit een verslag van zijn lichamelijke ervaringen, namelijk de moeizame fysieke reconstructie van zijn aangezicht. Chirurgische ingrepen werden gevolgd door periodes van revalidatie. Een proces van vallen en opstaan waarbij optimisme, vertwijfeling en pessimisme elkaar afwisselden.
Op een aantal domeinen wordt de auteur al snel een soort ervaringsdeskundige.
Hij verwerft niet alleen inzicht in anatomie en fysiologie, chirurgie en fysiotherapie, maar ook in de technische ingrepen bij reconstruerende gezichtschirurgie, het gebruik van gesofistikeerde materialen en gespecialiseerde verzorgingstechnieken.
Tezelfdertijd is er ook de psychologische begeleiding die focust op de posttraumatische stress. Omgaan met permanente pijn en andere lichamelijke ongemakken, slaapstoornissen, angsten en onzekerheid over de afloop, dromen en hallucinaties zijn dagelijkse realiteit. Tevens moest de schrijver leren omgaan met de effecten van langdurig morfinegebruik. De motivatie om dit alles te verduren haalt hij uit zijn grote karaktersterkte, wilskracht en doorzettingsvermogen. Daarbij vindt hij inspiratie en steun in literatuur (vooral Proust en Kafka) en muziek (vooral klassieke muziek).
Hij verwerft niet alleen inzicht in anatomie en fysiologie, chirurgie en fysiotherapie, maar ook in de technische ingrepen bij reconstruerende gezichtschirurgie, het gebruik van gesofistikeerde materialen en gespecialiseerde verzorgingstechnieken.
Tezelfdertijd is er ook de psychologische begeleiding die focust op de posttraumatische stress. Omgaan met permanente pijn en andere lichamelijke ongemakken, slaapstoornissen, angsten en onzekerheid over de afloop, dromen en hallucinaties zijn dagelijkse realiteit. Tevens moest de schrijver leren omgaan met de effecten van langdurig morfinegebruik. De motivatie om dit alles te verduren haalt hij uit zijn grote karaktersterkte, wilskracht en doorzettingsvermogen. Daarbij vindt hij inspiratie en steun in literatuur (vooral Proust en Kafka) en muziek (vooral klassieke muziek).
Naast het medisch-psychologische luik ervoer hij het belang van de rol van het sociaal-relationele luik bij zijn genezingsproces. Het belang van ‘mantelzorgers’ uit familiale- en vriendenkring kan niet overschat worden. Gedurende verschillende maanden zorgden familie, (ex)partners, vrienden, collega’s voor ondersteuning op diverse domeinen.
Ook de relaties die ontstonden tussen Lançon en de behandelende medische specialisten en verzorgenden bleken van grote waarde. Hetzelfde is waar voor de contacten met de leden van de politie en veiligheidsdiensten die hem 24 uur per dag beschermden. Buiten respect voor hun professionaliteit en hun kunnen kreeg Lançon occasioneel ook inzicht in / toegang tot hun verleden en hun privéleven. Wat de contacten een dieper menselijke dimensie verschafte.
Ook de relaties die ontstonden tussen Lançon en de behandelende medische specialisten en verzorgenden bleken van grote waarde. Hetzelfde is waar voor de contacten met de leden van de politie en veiligheidsdiensten die hem 24 uur per dag beschermden. Buiten respect voor hun professionaliteit en hun kunnen kreeg Lançon occasioneel ook inzicht in / toegang tot hun verleden en hun privéleven. Wat de contacten een dieper menselijke dimensie verschafte.
Het beëindigen van de ziekenhuis- en revalidatieverblijven blijkt een laatste harde dobber. Plots realiseert de auteur zich dat hij misschien niet in staat zal zijn om de wereld buiten deze instellingen aan te kunnen. Want er is geen terugkeer naar zijn vorige leven en nog minder naar ‘terug normaal doen’, zoals zijn chirurg het verwoord had
Het boek is in de eerste plaats een bewijs dat schrijven over traumatische gebeurtenissen een grote waarde kan hebben, niet alleen als catharsis maar ook als therapie.
Verder kan het boek voor de vele mensen die door wendingen van het lot in gelijkaardige situaties zijn terechtgekomen, buiten herkenning ook een zekere ondersteuning betekenen. Het kan een bijdrage leveren tot contextualisering die misschien wat soelaas biedt.... Voor mensen die het geluk hebben om aan dergelijke tegenslagen te ontsnappen, is misschien juist het moment gekomen om zich empathisch aangesproken te voelen door wat overlevers bij traumatische gebeurtenissen ondergaan, meemaken en beleven.
De auteur heeft voor deze diepgaande persoonlijke getuigenis de prestigieuze Prix Femina 2018 ontvangen.
Meer van Dirk De Schrijver
Verder kan het boek voor de vele mensen die door wendingen van het lot in gelijkaardige situaties zijn terechtgekomen, buiten herkenning ook een zekere ondersteuning betekenen. Het kan een bijdrage leveren tot contextualisering die misschien wat soelaas biedt.... Voor mensen die het geluk hebben om aan dergelijke tegenslagen te ontsnappen, is misschien juist het moment gekomen om zich empathisch aangesproken te voelen door wat overlevers bij traumatische gebeurtenissen ondergaan, meemaken en beleven.
De auteur heeft voor deze diepgaande persoonlijke getuigenis de prestigieuze Prix Femina 2018 ontvangen.
