23 juli 2020
Hoe gaan we dit uitleggen.Onze toekomst op een steeds warmere aarde
Na het lezen van de titel weet je dat dit boek is over het klimaat handelt, de klimaatverandering, de opwarming van de aarde. Van het woord “klimaat” gaat een zekere dreiging uit. Ergens in ons achterhoofd is het mettertijd “dreiging” of “gevaar” gaan betekenen.
Het zal moeilijk geweest zijn om dit boek toch te kopen en het zal moeilijk zijn er in te beginnen lezen. We weten immers dat er op dit ogenblik voor de mensheid geen ergere bedreiging bestaat (veel erger dan de coronapandemie) en toch willen we dit liefst niet onder ogen zien.
De toenemende zekerheid dat we op een catastrofe afstevenen neemt constant toe in de berichtgeving, terwijl de berichten die nog wat optimisme bevatten en het aantal “ontkenners” almaar afnemen. De overheid doet te weinig, onze medemensen dragen bij aan de opwarming en zelfs als je het goed meent en “wat doet” of “een positieve bijdrage levert” maakt jouw sommetje eigenlijk niets uit. En inderdaad: als iemand je later zal vragen wat je deed om de aarde leefbaar te houden, wat zal je (kunnen) antwoorden? Heel erg weinig…
In dit boek gaat de schrijver op zoek naar het antwoord op de vraag hoe erg het nu precies gesteld is met de aarde. Hij schetst de geschiedenis van de huidige opwarming. Waarom zijn we in de problemen geraakt? Wat houden die problemen precies in? Hoe ziet de toekomst eruit?
Er zijn twee scenario’s voor een mogelijke toekomst. We doen gewoon verder en blijven de levens leiden die we nu leiden of we kunnen de samenleving ingrijpend verduurzamen. Wat gebeurt er in het tweede scenario? Hoe kunnen we een duurzame toekomst afdwingen? Welke zijn de krachten die we moeten in gang zetten? De toekomst is niét iets dat ons zomaar overkomt. Die kunnen we (samen) bepalen. Enkel allemaal samen zelfs. We hebben maar één toekomst, één planeet, één klimaat. Er is maar één “wij”!
Dit boek lees je omdat je al wel allerlei dingen “weet” over het klimaat, maar nu toch eindelijk dwingend en precies wil weten hoe het ermee zit. Welnu. De wereld is al door verschillende periodes van opwarming gegaan. De geschiedenis van de mens en de manier waarop hij dat onderging of waarop de mens zich aanpaste en kon overleven, hing daar altijd zeer nauw mee samen. De mens was net zoals alle andere levende wezens deel van de wereld, de natuur, het klimaat. Tot (symbolisch) Descartes ons kwam vertellen dat dat niet zo was. Je kon de wereld in twee splitsen. De mens was anders, want die had een “geest”, bewustzijn, verstand. De mens als wezen dat boven de natuur staat. Als heer en meester. Hij kan en moet de natuur onderwerpen, er greep op krijgen. Dat lukte inderdaad ook toenemend, en sinds het begin van de 18de eeuw is de mens de natuur beginnen te gebruiken. We bouwden de moderne samenleving op in de overtuiging dat wij onafhankelijk zijn. De mens ging zonder het te beseffen het klimaat beïnvloeden toen hij op grote schaal startte met bomen kappen om akkers aan te leggen. Hij hield zo zelfs een nieuwe ijstijd tegen die er stond aan te komen…
Het was prachtig. We vonden genoeg grondstoffen waaruit we energie konden putten om machines het moeilijke werk voor ons te laten doen. We konden op een welbepaald ogenblik ook aan de lopende band dingen produceren. We hadden het steeds beter… Tot die blije onbezorgdheid waarmee we de fossiele brandstoffen van onze wereld roofden, omsloeg in het besef wat we daarmee aan het aanrichten waren en het groepje van zelfbenoemde sceptici zienderogen kleiner werd.
Het was prachtig. We vonden genoeg grondstoffen waaruit we energie konden putten om machines het moeilijke werk voor ons te laten doen. We konden op een welbepaald ogenblik ook aan de lopende band dingen produceren. We hadden het steeds beter… Tot die blije onbezorgdheid waarmee we de fossiele brandstoffen van onze wereld roofden, omsloeg in het besef wat we daarmee aan het aanrichten waren en het groepje van zelfbenoemde sceptici zienderogen kleiner werd.
Nu weten we dat de kans dat de wetenschap het verkeerd ziet, extreem onwaarschijnlijk is. We dumpen jaarlijks het onvoorstelbaar gewicht van 41 miljard ton CO2 in de atmosfeer en de gevolgen enkel al daarvan zullen ons nog eeuwenlang achtervolgen. Er is geen enkele technologie die dat kan oplossen. We krijgen te maken met extreme warmte, extreme droogte en overstromingen, hete zeeën, verdwijnend land. Miljoenensteden liggen in gevarenzones en grote mensenmassa´s zullen moeten verhuizen.
Om een idee te geven van het soort ontwrichting dat “past” bij een steeds hetere aarde, geeft de schrijver als voorbeeld de cycloon Idai (2019) en wat die aanrichtte in Mozambique: honderden doden, tienduizenden verwoeste gebouwen, honderdduizenden ontheemden, meer dan een half miljoen hectare vernietigde landbouwgrond. Ook uitbraken van cholera en malaria, gebrek aan drinkwater en sanitaire verzorging voor 3 miljoen mensen horen bij dit plaatje.
Om een idee te geven van het soort ontwrichting dat “past” bij een steeds hetere aarde, geeft de schrijver als voorbeeld de cycloon Idai (2019) en wat die aanrichtte in Mozambique: honderden doden, tienduizenden verwoeste gebouwen, honderdduizenden ontheemden, meer dan een half miljoen hectare vernietigde landbouwgrond. Ook uitbraken van cholera en malaria, gebrek aan drinkwater en sanitaire verzorging voor 3 miljoen mensen horen bij dit plaatje.
Er zijn nu reeds 400 “dode” plekken op aarde waar zeewater ’s zomers geen zuurstof meer bevat (en waar dus nog maar enkel kwallen, bacteriën en andere microben leven). De lijst met voorbeelden van hoe het altijd maar frequenter misloopt, wordt langer en langer.
Toch zijn de krachten die aansturen op wat we een “behoedzaam”, verstandig en realistisch klimaatbeleid noemen enorm en ongelooflijk actief. Gewoon al het aantal vergaderingen die lobbyisten van de gasindustrie hadden met slechts 2 commissarissen verantwoordelijk voor klimaatbeleid, spreekt boekdelen: zij hebben in de periode november 2014 - augustus 2017 in totaal 460 vergaderingen gehouden, terwijl vertegenwoordigers van groene non-gouvernementele organisaties er 51 mochten aantikken…
Zolang het de olie- en gasbedrijven lukt winstgevend te blijven en zolang overheden deze bedrijven ruimte blijven bieden, zullen deze doorgaan met het putten van fossiele brandstoffen. Ze gebruiken daarvoor zelfs zonnepanelen. Er zit nog genoeg olie in de grond om ons huidig consumptieniveau 230 jaar verder te zetten… We hebben nog genoeg aardgas voor een 280-tal jaren en nog veel langer als we het uit de bevroren bodem van de oceaan zouden gaan halen. Een winningstechniek die Japan, China en de VS nu al druk aan het ontwikkelen zijn. De moderne landbouw is verantwoordelijk voor 20 tot 30 % van alle uitstoot van broeikasgassen terwijl ze voedsel produceren met het gebruik van gif en kunstmest. Maar dat moet, zegt “men”, want de groeiende wereldbevolking moet gevoed worden.
Alhoewel het gewoon een “no brainer” is dat het veel efficiënter en goedkoper is om klimaatveranderingen aan te pakken dan ze te laten plaatsvinden, gebeurt dat helemaal niet. De houdgreep van het status quo is zo sterk dat men zich blind staart op kleine details zoals het verlies in specifieke sectoren, zoals de luchtvaart. Niemand rekent af voor het stukje bij beetje onleefbaar maken van de planeet. De recente oliewinning in het Amazonebos laat zien hoe roekeloos ons economisch systeem is, hoe ver het ons dwingt mee te gaan en hoe bijna iedereen daaraan meewerkt.
Alhoewel het gewoon een “no brainer” is dat het veel efficiënter en goedkoper is om klimaatveranderingen aan te pakken dan ze te laten plaatsvinden, gebeurt dat helemaal niet. De houdgreep van het status quo is zo sterk dat men zich blind staart op kleine details zoals het verlies in specifieke sectoren, zoals de luchtvaart. Niemand rekent af voor het stukje bij beetje onleefbaar maken van de planeet. De recente oliewinning in het Amazonebos laat zien hoe roekeloos ons economisch systeem is, hoe ver het ons dwingt mee te gaan en hoe bijna iedereen daaraan meewerkt.
Waar gaat het heen? Het kan toch zeker wel anders? We slaagden er ooit in om als internationale gemeenschap CFK’s te verbannen en het gat in de ozonlaag te dichten.
Maar… er zijn toch ook hoopgevende feiten? Klimaatverandering kunnen we niet meer tegenhouden, hoe erg dat ook is. Misschien kunnen we de ergste gevolgen nog wat beperken. Onder voorwaarde dat we wereldwijd samenwerken. Het mondiale geboortecijfer is bijvoorbeeld sedert 1950 gehalveerd en blijft dalen. Er zijn toch al steden met gebouwen die “levende” daken hebben met planten in een ondiepe laag aarde, die isolatie geven in winter en verkoeling in de zomer. En straten met bomen in de stad waardoor het er 4 graden koeler is dan in een stedelijke omgeving met louter beton. Het landbouwaandeel voor voedsel geproduceerd zonder gif en zonder kunstmest neemt toe. En er is de boslandbouw en de kledingindustrie met haar tendens om duurzame kledij te produceren met hennep, vlas en brandnetel. We gebruiken vaker zonnepanelen, windmolens en maken een nieuw afbreekbaar plastic van algen. Er zijn elektrische warmtepompen, waterstof als nieuwe energiebron is veelbelovend Men past alle principes toe van een circulaire economie met gesloten materiaal- en energiekringlopen. In de bouw gebruikt men al bamboe en hennep.
Maar… er zijn toch ook hoopgevende feiten? Klimaatverandering kunnen we niet meer tegenhouden, hoe erg dat ook is. Misschien kunnen we de ergste gevolgen nog wat beperken. Onder voorwaarde dat we wereldwijd samenwerken. Het mondiale geboortecijfer is bijvoorbeeld sedert 1950 gehalveerd en blijft dalen. Er zijn toch al steden met gebouwen die “levende” daken hebben met planten in een ondiepe laag aarde, die isolatie geven in winter en verkoeling in de zomer. En straten met bomen in de stad waardoor het er 4 graden koeler is dan in een stedelijke omgeving met louter beton. Het landbouwaandeel voor voedsel geproduceerd zonder gif en zonder kunstmest neemt toe. En er is de boslandbouw en de kledingindustrie met haar tendens om duurzame kledij te produceren met hennep, vlas en brandnetel. We gebruiken vaker zonnepanelen, windmolens en maken een nieuw afbreekbaar plastic van algen. Er zijn elektrische warmtepompen, waterstof als nieuwe energiebron is veelbelovend Men past alle principes toe van een circulaire economie met gesloten materiaal- en energiekringlopen. In de bouw gebruikt men al bamboe en hennep.
De mens kon altijd toch al dreigende rampen te voorkomen? Helaas: het staat ook vast dat opschaling van duurzame energietechnieken 6 maal zo snel zou moeten gaan om effectief te zijn. Het volstaat ook niet meer dat we de uitstoot geleidelijk laten dalen. Een warmere aarde volgt vanaf zeker ogenblik haar eigen regels - regels die wij niet kennen. Wereldwijde opwarming versterkt zichzelf en dat zou zo verder kunnen gaan, óók als wij het roer zouden omgooien en proberen er wat aan te doen.
Onze huidige beschaving is geobsedeerd door het idee van “groei”, en de “vrije markt” die wel zal zorgen voor “economische oplossingen” en lijkt geen andere “oplossing” te kunnen zien.
Onze huidige beschaving is geobsedeerd door het idee van “groei”, en de “vrije markt” die wel zal zorgen voor “economische oplossingen” en lijkt geen andere “oplossing” te kunnen zien.
In dit boek gaat Jelmer Mommers ervan uit dat het geen zin heeft om mensen nachtmerries te bezorgen over “klimaatapocalypsen” want dat is toch niet genoeg. Daarmee voorkomen we geen enkele ramp. Dat is wanhoop. Wat we nodig hebben, is een goed verhaal, een bepaalde visie, zoals “In wat voor een wereld zouden we willen wonen? Waar doen we het voor?”
Vooraleer we werkelijk tot handelen kunnen overgaan, moet iedereen de waarheid onder ogen zien van onze huidige klimaatrealiteit. En blijven beweren dat we de ergste gevolgen van “global warming” nog kunnen tegenhouden als we maar het broeikaseffect kunnen verminderen, is wol voor de ogen draaien.
De 12 korte tekstjes op het einde van het boek leveren zeer bruikbare denkpistes die te maken hebben met “misverstanden over het klimaat”. Wie dit boek goed leest zal trouwens ook tot deze conclusie komen en zich niet aansluiten bij de vele commentaren van recensenten en lezers die het boek “hoopgevend” noemen. “We gedragen ons vaak als toeschouwers die toekijken hoe de mensen op het veld falen” zegt de schrijver zelf. "Je moet wat doen. We moeten allemaal wat doen. Je kunt niet niet meedoen.”
Meer van Victor De Raeymaeker
Vooraleer we werkelijk tot handelen kunnen overgaan, moet iedereen de waarheid onder ogen zien van onze huidige klimaatrealiteit. En blijven beweren dat we de ergste gevolgen van “global warming” nog kunnen tegenhouden als we maar het broeikaseffect kunnen verminderen, is wol voor de ogen draaien.
De 12 korte tekstjes op het einde van het boek leveren zeer bruikbare denkpistes die te maken hebben met “misverstanden over het klimaat”. Wie dit boek goed leest zal trouwens ook tot deze conclusie komen en zich niet aansluiten bij de vele commentaren van recensenten en lezers die het boek “hoopgevend” noemen. “We gedragen ons vaak als toeschouwers die toekijken hoe de mensen op het veld falen” zegt de schrijver zelf. "Je moet wat doen. We moeten allemaal wat doen. Je kunt niet niet meedoen.”
