22 juli 2020
De dokter is uw kameraad niet. Uit het leven van Guust Van Mol
Biografictie is het woord dat de uitgeverij bedacht heeft voor deze vakkundig samengestelde … ja samengestelde wat eigenlijk? Een levensverhaal, based on a true story, dat dus geen biografie wil zijn en een feitenverslag dat geen roman wil zijn. Maar dat wel leest als een trein; niet getreurd dus.
Deze enigszins merkwaardige vorm waarbij niet alleen het hoofdpersonage Guust Van Mol een schuilnaam draagt, maar ook allerlei figuren het met afkortingen moeten stellen zoals de socialist Steve S. en burgemeester Patrick J. maar ook Jan C., Kris M., Willy P., Kris D.P. enz., zorgen voor het toch wel onbevredigende gevoel dat je zowel fictie als non-fictie aan het lezen bent, maar niet altijd weet in welk register je zit, want je kunt als jongere lezer wellicht niet alle afkortingen thuisbrengen.
Hoe dan ook, Louis van Dievel kent zijn stiel, maar de vaart en de awe die in het boek zit, heeft ook veel te maken met dat, zacht uitgedrukt, gevulde, boeiende, heftige leven van deze Guust Van Mol. Gewone stervelingen met een min of meer normaal leven zoals ik kijken daar tegenaan met verwondering en bewondering, maar toch ook zonder jaloezie: want waar er bergen zijn, zijn er meestal ook dalen.
De reis begint in een katholiek Kempisch onderwijzersgezin met een vader die de begrippen opvoeding en discipline nogal hardhandig invult. Turbulente schoolcarrière die qua intellectuele draagkracht weinig of geen, maar qua gezagsgetrouwheid iets meer problemen oplevert. De tijdsgeest en inspirerende leraren die zijn leesdrang stimuleren, doen Guust bij AMADA belanden (Alle Macht Aan De Arbeiders, later PVDA). Hij klimt op in de partijhiërarchie en gaat helemaal mee in de bizarre ideologische blindheid en ontkenning van de aberraties die bij het stalinisme en maoïsme hoorden. Guust gaat na een studie psychologie in onder andere een asbestfabriek en een koolmijn werken, kwestie van te ‘proletariseren’, maar krijgt daar toch, zonder echt te kantelen, een eerste signaal: zijn medearbeiders zijn absoluut niet onder de indruk van zijn missioneringswerk. Alsof het, in combinatie met het werk en het militeren voor de partij, om een bijkomstigheid gaat, studeert hij ook nog even tussendoor voor arts, zonder noemenswaardige deelname aan de colleges.
Het licht begint hem dan uiteindelijk toch te dagen door de incoherentie en de kadaverdiscipline van de partij, maar vooral door twee studiereizen naar de arbeidersparadijzen Albanië en China. Allerlei linkse inzichten uit de boeken en het vergaderlokaal hielden in de buitenlucht geen stand. Hoe hooggestemder de Goede Bedoelingen, hoe harder de klap als je tegen de realiteit aanloopt.
Maar dan volgt, volgens mij, het échte huzarenstukje van Guust. Hij onderkent zowel zijn vergissing als zijn onbegrijpelijke blindheid. En … hij geeft dat ook aan zichzelf toe. De kracht om in de spiegel kijken, het is niet iedereen gegeven. Hij trotseert de volledige biotoop waarin hij ondergedompeld was, inclusief zijn broer Dirk die volhardt. Pas jaren later komt hij te weten dat hij nog lang nadien door de partij in sovjetstijl bespioneerd werd.
Maar dan volgt, volgens mij, het échte huzarenstukje van Guust. Hij onderkent zowel zijn vergissing als zijn onbegrijpelijke blindheid. En … hij geeft dat ook aan zichzelf toe. De kracht om in de spiegel kijken, het is niet iedereen gegeven. Hij trotseert de volledige biotoop waarin hij ondergedompeld was, inclusief zijn broer Dirk die volhardt. Pas jaren later komt hij te weten dat hij nog lang nadien door de partij in sovjetstijl bespioneerd werd.
Daarom is dit boek veel meer dan een vlot geschreven kroniek van een leven. Een enorm gedeelte van de conflictproblematiek wereldwijd heeft immers iets te maken met mensen die hun aanhorigheid aan de waarheid van een of andere heilsleer, werelds of metafysisch, door geen enkele realiteit laten tegenspreken. Laat staan dat ze hun wij-groep zouden loslaten en trotseren.
Er volgt nog een ontgoochelende passage langs het parlementaire pluche via het zachte rood van sp.a en hij belandt – het apostolaat valt nog het moeilijkst uit te spoelen, blijkbaar – als dokter in een Rotterdamse achterstandswijk. Ook hier is het de dagelijks vast te stellen realiteit op de werkvloer die hem, weg van linkse pampernaïviteit, naar een responsabiliseringprincipe en naar geestesgenoot Dalrymple leidt.
Er volgt nog een ontgoochelende passage langs het parlementaire pluche via het zachte rood van sp.a en hij belandt – het apostolaat valt nog het moeilijkst uit te spoelen, blijkbaar – als dokter in een Rotterdamse achterstandswijk. Ook hier is het de dagelijks vast te stellen realiteit op de werkvloer die hem, weg van linkse pampernaïviteit, naar een responsabiliseringprincipe en naar geestesgenoot Dalrymple leidt.
Dat is uiteraard ruim voldoende om zijn ex-kompanen en andere linkse opponenten munitie te leveren voor snerende aanvallen wegens ‘een ruk naar rechts’, verzuring, natrappen en vooral: uitlatingen op de sociale media die hem vervaarlijk dicht langs de extreemrechtse afgrond zouden doen scheren. Hoewel minder agressief, lijkt toch ook Louis van Dievel die kritiek niet helemaal onzinnig te vinden.
Als je een boek schrijft dat zich gedraagt als een roman, maar dat eigenlijk over een bestaande situatie met levende personen gaat, dan is de lezer natuurlijk niet verplicht het met je eens te zijn. Ik heb echter het zeer grote genoegen deze Jan V.D. te kennen, want zo heet Guust in het echt. En ik beken, ik ben dus geen honderd procent neutrale recensent. Beschouwt u het maar als een mening. Aan u, na lectuur van het boek, om te oordelen of die ergens op slaat.
Als je een boek schrijft dat zich gedraagt als een roman, maar dat eigenlijk over een bestaande situatie met levende personen gaat, dan is de lezer natuurlijk niet verplicht het met je eens te zijn. Ik heb echter het zeer grote genoegen deze Jan V.D. te kennen, want zo heet Guust in het echt. En ik beken, ik ben dus geen honderd procent neutrale recensent. Beschouwt u het maar als een mening. Aan u, na lectuur van het boek, om te oordelen of die ergens op slaat.
Ik kan met klem benadrukken dat die beschuldigingen over het afglijden naar rechts absoluut niet terecht zijn. Maar wees gerust, ik begrijp wel waar een en ander vandaan komt. Vooreerst is voor een bepaald type ‘links’ iedere overweging die niet in hun sprookje past een ‘ruk naar rechts’. We hebben te maken met het veelvuldig voorkomende geval van mensen die geëngageerd de kant van de underdog kiezen en dat blijven doen, maar toch het infame rechtse etiket opgekleefd krijgen omdat ze door opgedane praktijkervaring niet langer meehuilen met een groot deel van de slachtofferverhalen. Eén onvriendelijk woord over migranten en je hebt de bruine veeg te pakken.
Een ander deel van de verwijten valt echter te verklaren door meer persoonlijke kenmerken. Van mensen die met zoveel energie en engagement in het leven staan, kun je niet verwachten dat ze met een wijde verontschuldigende bocht om elk woke sneeuwvlokje heen maneuvreren. Bij grijze muizen stelt het probleem zich veel minder, maar bij dit soort mensen hoort een gebruiksaanwijzing en in het geval van Jan V.D. is dat een vrij fors boekwerk. Eens je die hebt doorgenomen is hij een schatje, maar hij durft zijn stellingen al eens met de nodige bulderende orkaankracht neer te zetten. Niet iedereen is daar tegen opgewassen. Vooral niet omdat hij de lastige gewoonte heeft om dat, desgevraagd, te onderbouwen met arduinen argumentaties en citaten plus lectuuradvies waar je wel enige tijd zoet mee bent. Opponenten vinden dat storend. Framen en etiketten plakken is immers veel gemakkelijker.
Met passie voor je idealen gaan, inzien dat je je vergist hebt en je fouten rechtzetten. En dan opnieuw met passie en aandacht voor het schone, het goede en het ware gaan. Wie beter doet mag het zeggen.
Meer van Max Schneider
Met passie voor je idealen gaan, inzien dat je je vergist hebt en je fouten rechtzetten. En dan opnieuw met passie en aandacht voor het schone, het goede en het ware gaan. Wie beter doet mag het zeggen.
