14 november 2018
Viva Cuba! 60 jaar revolutie.
Dit boek, ingeleid en heel positief becommentarieerd door Herman Portocarero (1952), auteur en gewezen Belgisch ambassadeur in Cuba, geeft een heldere en vooral hedendaagse kijk over wat er nu eigenlijk nog overblijft van en na de laatste revolutie van 1959. Er waren er inderdaad meerdere vooraf!
Ik was er zélf een paar keer en bleef, nadat ik Herman Portocarero persoonlijk ontmoette, steeds geboeid door dit eigenzinnig eiland in de economisch verpletterende schaduw van de Verenigde Staten. (de ‘bloqueo’ of het economische embargo die de voor Cuba niet altijd zo fraaie president J.F. Kennedy in 1962 afkondigde na de door de V.S. gesteunde mislukte invasie in de Varkensbaai in 1961!)
Zowel Dirk Tieleman, journalist, reiziger en schrijver, als Lut Baten, professor emeritus KU Leuven, hebben beiden hun sporen verdiend en brengen in dit boek zeer indringend en soms heel persoonlijk tientallen verschillende soms tegenstrijdige meningen naar voor van Cubanen die soms wél maar soms ook niet herkenbaar willen getuigen. Er is immers nog steeds die controle op zowat alles, door het regime en de oude garde.
Zij verhalen van hun dagelijkse strijd om te overleven, maar uiterst zelden met een verpletterende kritiek op het regime. Soms bijna trots op de wijze waarop ze het systeem omzeilen of naar verandering streven, is ieder verhaal een avontuur op zich - met Dirk en Lut als aandachtige toehoorders, en dat dikwijls overnachtend onder hetzelfde schamele dak als hun gastheren en dezelfde sobere maaltijd delend.
Ieder hoofdstuk begint met een Spaanse kernzin, een slogan of een trefwoord. Als je ooit door Cuba reisde dan ken je dit wel, want op zowat ieder kruispunt valt er wel een of andere stilaan vervagende retoriek te lezen. Ook de opmaak van dit boek: kan het nog meer Cubaans en revolutionair? Ik onthield vooral: ‘Rebelde ayer, hospitalaria hoy, heroica siempre’ (‘Gisteren rebels, vandaag gastvrij, altijd heldhaftig’).
Bevat dit werk enkel grappige anekdotes, sterke verhalen en faits divers? Neen, maar ook geen vervelende opsommingen van feiten, cijfers en historische gebeurtenissen. Toch kom je doorheen dit boek op een niet-academische manier te weten wat er aan de Castro-periode vooraf ging, hoe Cuba evolueerde na 1959 met de ‘barbudos’ en vooral hoe het regime zichzelf in stand houdt, desondanks alles, maar vooral ondanks de veranderende bevolking die onder invloed van toerisme openheid en stilaan ook vrijheid verwerft.
Havana, Cienfuegos, Santa Clara, Santiago, Camagüey: Lut en Dirk komen zowat overal en iedereen heeft wel iets boeiends te vertellen over de periode net nà de revolutie, over de alfabetiseringscampagnes, over hun jeugd, over hun engagement toen en nu, en over de doelstellingen en vooral de dromen, verwachtingen en dagelijkse problemen van de gewone Cubaan.
Het boek is een echt ‘on the road’ verhaal met heel veel aandacht voor de mensen zélf en dus zeker niet belerend, idealiserend of vooringenomen. Ik besluit met de woorden van een van die eerste echte Cubaanse revolutionairen, zelfs Fidel Castro gaf dit toe - zijn voorbeeld: José Martí (1853 – 1895) ‘Nuestro vino es amargo. Pero es nuestro vino’ (‘Onze wijn is bitter, maar het is de onze.’)
José Marti ligt begraven op de begraafplaats Santa Ifigenia, Santiago met soms een verse witte roos op zijn tombe en niet ver van een heel eenvoudig graf met daarop - en ook dat is treffend: Fidel Niet meer!
Dit is een werk die iedere reiziger naar dit fascinerend eiland zou moeten meenemen. Ga ik er ooit terug?
Wie weet! ‘Suerte, Cuba!’ (Herman Portocarero)
Meer van Michel Ackaert
Wie weet! ‘Suerte, Cuba!’ (Herman Portocarero)
