29 april 2020
Niemand wil ze hebben. Europa en zijn vluchtelingen.
Een schip met vluchtelingen zet koers naar verschillende havens. Overal worden ze geweigerd. Totdat ze uiteindelijk, na 16.000 km varen, toelating krijgen om aan te meren. Denkt u spontaan dat het hier gaat om de Aquarius, het schip dat in juni 2018 twaalf dagen rondjes voer op de Middellandse zee? Neen, toch niet, het is een identiek verhaal dat zich afspeelde in 1938. Ondanks vele conferenties, de UVRM, de oprichting van de VN, UNHCR en de vele hulporganisaties is er dus bitter weinig veranderd. 80 jaar Europees vreemdelingenbeleid en we komen uit bij dezelfde conclusie: niemand wil ze hebben.
Het boek van de Nederlandse Linda Polman, een ervaren freelance correspondent die jarenlang in West-Afrika woonde en werkte, biedt je een onthullende blik achter de schermen van vijftig jaar nieuwsberichten, en het is géén prettig zicht. Als lezer krijg je het besef dat er steeds een eigen - niet eens verborgen - agenda was, en nog steeds is. En met slechts één doel voor ogen: het eigen veiligheidsbelang. Dat er daardoor miljoenen mensen gebukt gaan onder brutaal geweld of oorlog én massaal sterven door gebrek aan de meest elementaire behoeften, daar sluit men de ogen voor. Men beschouwt het als het ware als ‘collateral damage’. Erger nog: ‘Europeanen doen alsof ze in onschuld in een kwetsbaar fort wonen en zich onafgebroken moeten verdedigen tegen horden inhalige nepvluchtelingen die een gat in de muren proberen te hakken’. Ronduit oneerlijk en al te gemakkelijk. Immers, Europa steunt oorlogen, verkoopt wapens aan strijdende partijen, onderhoudt oneerlijke handel, legt moorddadige dictators en regeringen (Syrië, Marokko,…) in de watten en is bijgevolg medeplichtig aan een beleid dat burgers arm houdt en hun rechten schendt. Eigenbelang primeert boven mensenrechten.
Peuters verbranden. Mannen martelen met elektriciteit. Vrouwen verkrachten. Onschuldigen overgieten met kokend water. Kinderen de ogen uitsteken en laten doodvriezen. Hele dorpen uithongeren door bewuste voedselstopzetting. Het is een deprimerende greep uit de verbijsterende vindingrijkheden die mensen aan de dag leggen om hun medemensen te onthouden van zelfs het meest primaire waar ze recht op hebben, ze te behandelen als waren ze uitschot, quantité négligeable. Vernederd worden en te moeten leven als vee terwijl het Westen de andere kant opkijkt.
En dit gaat gewoon “rustig verder”: het perpetuum mobile bestaat en het draait rondjes. Al even verbijsterend is het besef dat de VN slechts een internationale debatclub is, géén organisatie die de macht heeft om lidstaten ter verantwoording te roepen en normen en waarden op te leggen. Bovendien toont het failliet van vluchtelingenorganisaties zoals UNHCR aan dat meebuigen met elke nieuwe wind in het Europees vluchtelingenbeleid de beste strategie is voor de organisatie om donorregeringen te vriend te houden en aldus als organisatie te overleven.
En dit gaat gewoon “rustig verder”: het perpetuum mobile bestaat en het draait rondjes. Al even verbijsterend is het besef dat de VN slechts een internationale debatclub is, géén organisatie die de macht heeft om lidstaten ter verantwoording te roepen en normen en waarden op te leggen. Bovendien toont het failliet van vluchtelingenorganisaties zoals UNHCR aan dat meebuigen met elke nieuwe wind in het Europees vluchtelingenbeleid de beste strategie is voor de organisatie om donorregeringen te vriend te houden en aldus als organisatie te overleven.
Door het gebruik van woorden zoals ‘vluchtelingenstroom’ geeft men in het Westen daarenboven de indruk dat vluchtelingen massaal naar Europa komen, terwijl het slechts een kleine minderheid is die hier geraakt. De barrières werken prima. Meer zelfs, vluchtelingen die recht hebben op asiel worden soms manu militari teruggestuurd. Het grootste deel slachtoffers zit - in mensonwaardige omstandigheden - muurvast ingekapseld in detentiekampen, eufemistisch beschreven als “mensen ter plaatse helpen”. Ook wij worden bedrogen, al is dit peanuts vergeleken bij wat de ontheemden overkomt. Wie heeft er immers nog géén geld gestort om hongersnoden te bestrijden? Denk aan Live Aid. Door dit boek komen we te weten dat er ook georkestreerde honger is. Honger waarvan corrupte regeringen laten uitschijnen dat het door de droogte komt.
Het is niet het eerste onthullende boek van Linda Polman over absurde en confronterende toestanden. In 2008 kwam ‘De crisiskaravaan ‘ uit. Ze legde daarin de duistere achterkant bloot van de internationale humanitaire hulporganisaties. Met ‘Niemand wil ze hebben’ schreef ze opnieuw een heel nuttig boek waarin ze chronologisch de ontwikkeling van het Europees vluchtelingenbeleid sinds 1938 in vier hoofdstukken vertelt. Ze ging hiervoor te rade bij mensen met kennis van zaken en sprak met vluchtelingen. Interessant is dat ze het boek eindigt met het ABC van vluchtelingen-speak en modern migratie-idioom: termen zoals ‘aanzuigende werking’, ‘humanitaire crisis’, ‘kakkerlakken’, ‘Keulen’, ‘migratiemanagement’ enz. worden in perspectief geplaatst. Niet nieuw, maar wel illustratief is dat politici de verantwoordelijkheid zonder enige scrupules naar elkaar doorschuiven. We kennen allemaal de reputatie van Trump en Orban, maar ook Rutte en Obama vallen van hun voetstuk. Haatspraak en nauwelijks verholen racisme ettert door in de politieke verklaringen. Onze regeringen zien er zelfs geen been in om bombardementen op burgerdoelen te framen als ’humanitaire interventies’ en ondertussen te waarschuwen tegen de bedreiging van onze verzorgingsstaat en onze vrijheid door ‘een tsunami’ van nepvluchtelingen en migranten.
Onderzoekers aan de Oxford University constateerden dat Europa bereid is elke morele en humanitaire prijs te betalen om vluchtelingen uit Europa te weren. En dit voor een continent dat zich na de Tweede Wereldoorlog voornam ‘nooit meer’ dergelijke toestanden toe te laten, maar juist een baken van beschaving te zijn voor de rest van de wereld.
Onderzoekers aan de Oxford University constateerden dat Europa bereid is elke morele en humanitaire prijs te betalen om vluchtelingen uit Europa te weren. En dit voor een continent dat zich na de Tweede Wereldoorlog voornam ‘nooit meer’ dergelijke toestanden toe te laten, maar juist een baken van beschaving te zijn voor de rest van de wereld.
Bij het toeklappen van het boek blijf je, als normaal denkend mens, achter met een gevoel van diepe schaamte en groot ongeloof. Het confronteert je met de vraag of je langs de kant kan blijven staan. De verhalen zijn gruwelijk en bovenmatig schrijnend.
Het tart elke verbeelding wat mannen en vrouwen, kinderen en ouderen, zieken en gehandicapten moeten ondergaan en doorstaan, wat hen wordt aangedaan door hun soortgenoten. De hel bestaat, ze bevindt zich hier op aarde en wordt gerund door de duivel in maatpak.
Dit boek opent de ogen. Iedereen zou het moeten lezen zodat we minstens geen rad voor diezelfde ogen worden gedraaid. Zodat men weet: mannen met nette pakken hebben onwelriekende boter op hun hoofd. Zij moeten geviseerd worden, niet de onschuldigen. Verantwoordelijken moeten aan het infuus van inzicht en rechtvaardigheid.
Deze recensie zou kunnen vervangen worden door één enkel beeld. Het beeld van een cartoon die u misschien ook al eens zag: hier in Europa worden de wagonnetjes van een carrousel volgeladen met wapens. Bij terugkeer van de wagonnetjes zijn ze bevolkt met vluchtelingen. Het verband is duidelijk. Wat eveneens overduidelijk is, is dat zolang de mensonwaardige cirkel niet door de verantwoordelijke politici en machthebbers doorbroken wordt, deze carrousel helaas zal blijven draaien. En dat we het verhaal van een ronddolend schip ongetwijfeld nog eens tegenkomen.
Van deze uitgebreide recensie verscheen ook een kortere versie in ons Ledenmagazine Het Vrije Woord, editie thema mensenrechten.
Meer van Sophia De Wolf
Deze recensie zou kunnen vervangen worden door één enkel beeld. Het beeld van een cartoon die u misschien ook al eens zag: hier in Europa worden de wagonnetjes van een carrousel volgeladen met wapens. Bij terugkeer van de wagonnetjes zijn ze bevolkt met vluchtelingen. Het verband is duidelijk. Wat eveneens overduidelijk is, is dat zolang de mensonwaardige cirkel niet door de verantwoordelijke politici en machthebbers doorbroken wordt, deze carrousel helaas zal blijven draaien. En dat we het verhaal van een ronddolend schip ongetwijfeld nog eens tegenkomen.
Van deze uitgebreide recensie verscheen ook een kortere versie in ons Ledenmagazine Het Vrije Woord, editie thema mensenrechten.
