20 april 2020
Het kleine bange boompje. Geloof in eigen kracht: bouwsteen voor geweldloosheid
Het zijn bange tijden, of correcter: het zijn tijden waarin bangheid, angst nog meer dan anders mensen drijft in hun gedrag en zelfs in hun verbeelding. Door een razendsnel en mondiaal om zich heen grijpend coronavirus worden we allemaal, in vele landen in de wereld, wekenlang aan een soort ophokplicht onderworpen.
De anderen zijn nu in de eerste plaats besmettelijk en dus moet je je op fysieke afstand houden: intimiteit, knuffelbehoefte, zelfs jovialiteit boezemen angst in. Als die ander mij omhelst, of zelfs maar te dicht nadert, of ik raak iets aan wat zij of hij heeft vast gehad, dan ga ik misschien dood. En dan zie je mensen op de straat, in de voedingswinkel en in andere meer openbare ruimten met schrik en smetvrees naar elkaar kijken. Ook mensen die elkaar al jaren kennen. Toch maar hamsteren dan, om de ander voor te zijn; tegen en niet samen met de ander. Behalve de edelmoedigen, de werkers in de zorgsector bijvoorbeeld, die dan plots helden worden. Maar ook hun leven riskeren.
Wat zou dit doen met kinderen, ook kleine kinderen, die hun leven gestart waren in een warme wereld van knuffels en geborgenheid? Vooral die onbestemde en steeds aanwezige angst domineert vandaag. Natuurlijk zit die angst eerst en vooral op het niveau van de symptomen: de minuscule onzichtbare vijand moet verslagen worden. De analyse van het geheel, waarom we mondiaal zo verbonden, verdeeld en dus immens kwetsbaar zijn geworden, wordt nagenoeg niet gemaakt. Het is wachten tot die kwade periode voorbij is, en dan opnieuw beginnen met dezelfde manier van leven. Misschien nog meer ‘greed is good’ dan? Maar wat doen we met die angst? Waarom laten we ons door populisten die angst zo gemakkelijk aankaarten? Wat kunnen we zelf doen?
Pat Patfoort is bekend van haar vele werk rond geweldloosheid: boeken, vormingscycli, lezingen en opleidingen om sterk te worden in… geweldloosheid zijn haar waarmerk. Op een vreemde manier komt haar recentste boek bijzonder op tijd: onbestemde angst regeert vandaag, uitgelokt door de uitbraak van een viruspandemie. Het boek is opgevat en geschreven voor deze crisis, natuurlijk, maar het komt ongelofelijk op tijd nu, omdat het feilloos ons gedrag in een dergelijke crisissituatie schetst. Om ervan te genezen. Zoals in haar vroeger werk zie je ook in dit zeer mooi uitgegeven boek dat zij in de eerste plaats de lezers, u en ik, sterker wil maken. De oudere slogan ‘durf te leven’ komt me voor de geest. Maar vooral, in dit boek richt ze zich in het bijzonder op die gemeenschap van kleinen, van kleuters en opgroeiende kinderen, al mag de volwassene zondermeer ook wat opsteken van dit boek.
_Ook kleine bomen kunnen groot zijn.
Patfoort betuttelt niet, noch moraliseert ze waar het kan vermeden worden. Dus besloot ze dit keer om een sprookje te schrijven, gebaseerd op een ervaring uit haar eigen leven. Dit is het verhaal van een zaadje dat in een onherbergzame streek, bovenop een plateau nabij de steile top van een Himalayaberg, uitgroeit tot een eenzame boom, die weer en wind doorstaat. Het sprookje leeft, ervaart en denkt mee met het boompje dat helemaal alleen in die gevaarlijke steenmassa wortel schiet. We maken als het ware de angsten van de boom mee, en leren met hem hoe hij sterker wordt door meer zelfbewust, met meer zelfvertrouwen in het leven te staan. Het verhaaltje eindigt met een lawine die van de top naar beneden raast, waarbij een reusachtige sneeuwbal tegen het boompje tot stilstand komt. Even later kruipt een alpinist uit de sneeuwbal, omarmt het boompje omwille van zijn kracht en weerstandsvermogen, om dan af te dalen met de boom als steunpunt langs een steile wand in een honderden meter diep ravijn. De man bedankt het boompje omdat het zijn leven redde. Het boompje is gaandeweg zijn angst verloren.
Patfoort brengt dit sprookje, dat overigens gebaseerd is op een echte levensbedreigende ervaring van haar man tijdens een tocht in de Himalaya, in korte stukjes van telkens een halve bladzijde. Elk stukje wordt gevolgd door een vertaling in het Frans. Bovendien is elk blad heel sterk en heel mooi verfraaid met een tekening door Jannik Roosens. Grafisch is dit ontroerend werk, dat de jonge lezers-luisteraars zeker zal doen dromen. Het genre dat Patfoort kiest, is het sprookje, waardoor de lezer-luisteraar onwillekeurig meegenomen wordt in een tocht door het eigen hart: je wortels ervaren, het cultiveren van je eigen basis, doet angst overwinnen - hoe groot de uitdaging ook lijkt.
In coronatijden, en bij uitbreiding in tijden van de wilde groei van woekerwinsten, wij-zij-tegenstellingen en structurele onevenwichten in de wereld, hebben we met zijn allen behoefte aan verhalen. Samen met koele rationele analyses, akkoord, maar ook verhalen waarvan we stil worden en in onszelf kijken. Zeker (zeer) jonge mensen, die in een tumultueuze ommekeer belandden zonder dat ernstige en dus ook existentieel aansprekende uitleg wordt verstrekt, zoeken hun middelpunt terug. En dat kan vooral door verhalen.
Een mooi, esthetisch verzorgd en zeer deugddoend boek voor de kinderen in deze crisistijd. En voor de volwassenen die enkel vanuit hun hoofd en vanuit een vaag buikgevoel in de wereld geworpen lijken.
Meer van Rik Pinxten
Een mooi, esthetisch verzorgd en zeer deugddoend boek voor de kinderen in deze crisistijd. En voor de volwassenen die enkel vanuit hun hoofd en vanuit een vaag buikgevoel in de wereld geworpen lijken.
