1 augustus 2019
Fonkelend van woede. De kracht van de boosheid van vrouwen.
De schrijfster moet vaststellen: soms word ik boos. Maar vermits ik “zo” opgevoed ben, reageer ik nog altijd meteen met “boosheid moet je niet uiten”. Toch niet als je een vrouw bent. Boosheid is immers voorbehouden aan mannen. (Blanke mannen. Want zwarte mannen mogen ook niet woedend zijn. Dan worden ze gerangschikt als “misdadiger”.).
Als een man zich boos maakt, is dat een gewettigde reactie op een dreiging, een zoektocht naar gerechtigheid. Vrouwen worden dan gekleineerd, bestempeld als “dramaqueens, krengen, bitches, heksen”. Het “misstaat”, ze zijn (dan) lelijk, beseffen niet wat ze zeggen, worden in de media afgebeeld als gefrustreerd.
Binnenin kookt het. Maar ze zeggen: “Ja, denk je? Echt? Het is OK.” Ze reageren preëmptief, willen de vrede bewaren. Ze weten dat ze hun gevoelens voor zich moeten houden, opkroppen, hun mening niet tonen… en er ziek van worden. Ze krijgen fysieke en psychische klachten, stress, depressie, relatieproblemen, eetstoornissen. Waarom is dat (nog altijd) zo? Dat is waarschijnlijk vooral de vraag die Soraya Chemaly zich stelt.
Nochtans is woede een kracht die ons zegt wat belangrijk is voor ons. De boodschap die Chemaly met dit boek wil meegeven aan vrouwen is: “Niet op je tong bijten. Denk na waarom je boos bent. (“Be knowers, not pleasers.”) Leer boos worden zonder tranen. Ga daarna de dialoog aan.” Ze verricht onderzoek naar woede bij vrouwen. Hoe kan je woede positief inzetten? Wat willen we zien veranderen? Zij wil vrouwen leren om “boosheidsbekwaamheid” te ontwikkelen.
Maar vooraleer ze tot deze conclusie komt, neemt Soraya Chemaly ons mee op een ongelooflijke tocht… Wij denken immers: Alles gaat toch goed met het feminisme deze dagen? Jonge meisjes studeren meer en langer, ook in gebieden die vroeger als louter mannelijk beschouwd werden, er komen steeds meer vrouwelijke sporttakken in de belangstelling, vrouwelijke schrijfsters zijn vandaag minstens even belangrijk als mannelijke en vrouwen worden steeds vaker minister of bekleden hoge functies. De vrouw is duidelijk bezig haar rechtmatige plaats in te nemen.
Maar dan komt Soraya aanzetten. En ze gaat er (crescendo) tegenaan. Onze wereld is nog altijd “male-centered”. Die genderongelijkheid begint reeds thuis en op school. Voor meisjes is het belangrijkste hoe ze er uitzien. Jongens en meisjes spelen toch niet met hetzelfde speelgoed. Jongens/mannen kunnen toch geen kinderen opvoeden, enz.
Dat zet zich verder in de mannelijke dominantie van het openbaar leven en het huishoudelijk leven. Het is “normaal” dat er aangeschoven wordt bij vrouwelijke toiletten. Mannen nemen nog altijd enkel typisch mannelijke taken op zich: het gras maaien, klussen. Alhoewel de schrijfster dikwijls verwijst naar de Amerikaanse situatie, is de toestand die ze beschrijft ook grotendeels in Europa herkenbaar.
Enkele vaststellingen en overtuigingen. Mannen zijn de baas in huis. Vrouwen die gaan werken zijn een verliespost voor de firma. Het aantal depressies ligt hoger bij vrouwen. Natuurlijk, want buiten hun job moeten ze ook nog eens de zorg dragen voor de kinderen. Vrouwen zetten dan ook voor 69% de echtscheidingen in gang.
De schrijfster “gooit” met cijfers die aantonen hoe vrouwen benadeeld worden omdat ze kinderen krijgen. Zo verdienen vrouwen gemiddeld ”al” 75% van wat mannen verdienen en bezitten slechts 36% van wat mannen bezitten. Er is zelfs een toenemende inkomensongelijkheid in de wereld. (dit heet “masculinisering van de rijkdom”). Immers, geld is belangrijker voor mannen en die kunnen er beter mee omgaan…
In vele godsdienstig-culturele delen van de maatschappij bestaat nog altijd (of opnieuw) dat idee van “de vrouw aan de haard”. Dat beeld van de tengere, zorgzame moeder die de vrouwelijke deugden belichaamt. Fijnbesnaard, de verzorgster, levensgezellin en seksverstrekker….
De schrijfster “gooit” met cijfers die aantonen hoe vrouwen benadeeld worden omdat ze kinderen krijgen. Zo verdienen vrouwen gemiddeld ”al” 75% van wat mannen verdienen en bezitten slechts 36% van wat mannen bezitten. Er is zelfs een toenemende inkomensongelijkheid in de wereld. (dit heet “masculinisering van de rijkdom”). Immers, geld is belangrijker voor mannen en die kunnen er beter mee omgaan…
In vele godsdienstig-culturele delen van de maatschappij bestaat nog altijd (of opnieuw) dat idee van “de vrouw aan de haard”. Dat beeld van de tengere, zorgzame moeder die de vrouwelijke deugden belichaamt. Fijnbesnaard, de verzorgster, levensgezellin en seksverstrekker….
Van vrouwen die in verwachting zijn, wordt een romantisch beeld opgehangen met mooie, bloemrijke foto’s, met buikje, sereen glimlachend… Zij geven toe aan de druk die vrouwen voelen om moeder te worden, want de sociale verwachtingen rond het moederschap zijn enorm. Aan de zwangerschap wordt voorbijgegaan, de bevalling (met misschien een keizersnede) wordt vluchtig even vermeld en dan krijg je opnieuw die beelden van stralende moeders met schattige baby’s. Vrouwen gaan daar dikwijls in mee: “We doen alsof de zwangerschap en bevalling de gelukkigste periode is in ons leven, alhoewel veel vrouwen dan rugpijn hebben, een vaginale inscheuring krijgen, gebukt gaan onder stress, pijn, depressie en boosheid omdat ze behandeld worden als een ‘foetusvat’.”
De schrijfster pakt uit met vergelijkingen, feiten, enquêtes, cijfers, statistieken, gebeurtenissen, en met haar eigen verhaal. Alles wordt daarbij gestoeld op research (de uitgave omvat zomaar eventjes meer dan 100 bladzijden bibliografie!). Ze stapelt maar op. Telkens denk je dat er nu écht niet nog meer pijnlijks te verhalen valt.
Viktor De Raeymaeker
Je wil als lezer ademhalen, want alles wat ze aanbrengt is zό hartverscheurend-feitelijk dat het onverdraaglijk wordt. Je kan in dit boek niet verder lezen zonder regelmatig eens te pauzeren. (zeker als je man bent.) Zoveel “voorvallen”, zoveel feiten, ”cases.” Een morbide lijst. Van bedreigingen, van geweld en van seksuele aanvallen die uitlopen op verkrachting en moord. Bijna klinisch verteld en net daardoor zo pijnlijk.
Als voorbeeld geef ik mee: het dagelijkse gevoel waarmee vele vrouwen rondlopen. Namelijk het voortdurende besef van bekeken te worden, ingeschat, benaderd, soms blijkbaar heel gewoon en onschuldig. Maar wat doe je als je in een lege bus zit, een man stapt op en komt bij je zitten, maar als je verandert van plaats doet hij dat ook? Dan stap je bij de volgende halte uit, al betekent dit dat je kilometers te voet moet gaan. Wat doe je als je voelt dat er in de metro al te opzettelijk iemand tegen je aan komt drukken? Wat doe je als een mannelijke collega “vriendelijk” zijn arm rond je schouders legt, je een tikje tegen je achterwerk geeft? Of als je gaat joggen en toevallig loopt iedere avond een zelfde man jouw parcours, ook al verander je jouw loopschema en uur? Als een man min of meer eist dat je hem je telefoonnummer geeft of je adres? En die – dit is een van de vele verhalen - jou gewoon neerschiet als je dit weigert…
Hoe vrouwen zich voelen (hun ongerustheid, boosheid, frustratie) wordt zelden onderzocht. Terwijl wél twee derde van de vrouwelijke journalisten wordt bedreigd, seksistisch bejegend, geïntimideerd, lastiggevallen.
Minder bedreigend misschien, maar even moeilijk om wat tegen te beginnen, is de mannelijke “ontkenningspolitiek”: de dagelijkse denigrerende humor, de geringschattende opmerkingen, het laatdunkend gedrag, de intimidatie, de stereotyperingen. Denk: “dat is toch overdreven”, ”ziekelijke vrouw”, ”bitch”… Chemaly stelt duidelijk: ”Je weerstand tegen dat soort dingen kalft steeds verder af.”
Dan komen in deze uitgave de verhalen en de cijfers over gendergerelateerd geweld aan bod, en de vraag: “Hoe kan men de gevolgen daarvan op de vrouwelijke psyche inschatten?” Over hoeveel levens en gemiste kansen gaat het dan? Om de cases en de beschrijvingen hiervan te lezen, moet je echt een uiterste inspanning leveren. (Bijvoorbeeld: ”Verminkt met een mes en dan 14 keer in de schaamstreek gestoken.”)
Dit is een boek dat inderdaad fonkelt van woede, maar dat toch beredeneerd is. Het is bewust opgebouwd en zonder overdrijving geschreven, zonder zucht naar sensatie of “effect”.
Je kan maar enkel hopen dat het zo wijd mogelijk gelezen zal worden.
Meer van Victor De Raeymaeker
Je kan maar enkel hopen dat het zo wijd mogelijk gelezen zal worden.
