24 mei 2019
Barokke Stad. Antwerpen in de zilveren eeuw (1588-1713).
De lezer krijgt in dit werkje een boeiend relaas voorgeschoteld over het wel en wee in de Koekenstad na de Val (of het Beleg) van Antwerpen in 1585. Door de blokkade van de Schelde, de levensader bij uitstek van de welvarende stad, kwam er een einde aan de Gouden Eeuw die van de Scheldestad de belangrijkste handelsmetropool van het Westen maakte.
Daardoor viel de lucratieve nering stil en konden er geen goederen meer tussen de Zuidelijke en de Noordelijke Nederlanden verhandeld worden en uiteraard ook niet langer met de rest van de wereld. De toevoer van levensnoodzakelijke producten zoals onder meer zout en graan werden afgesneden zodat de Sinjoren vreesden dat er hongersnood in de stad zou uitbreken. Zo’n vaart liep het echter niet.
De blokkade heeft uiteraard wel een nefaste impact op de economie, al slagen nog heel wat Antwerpse ondernemers erin om zaken te blijven doen en goederen te verhandelen tussen de nieuwe handelsmetropool Amsterdam en steden zoals Londen of het Spaanse Cadiz. Zij teren daarbij op hun vroegere contacten om als tussenpersoon te fungeren bij vrachtvervoer. Meestal waren die contacten protestanten, die na de Val van Antwerpen naar Duitsland en de Noordelijke Nederlanden waren gevlucht.
Het is trouwens een misverstand dat alle protestanten toen de stad hadden verlaten. Onder het Spaans bewind in de 17de eeuw waren er nog steeds protestanten actief in de metropool. Ze werden met rust gelaten door de overheid en de katholieke kerk zolang ze geen problemen veroorzaakten en niet openlijk voor hun geloof uitkwamen.
En zodoende brak er toch nog een periode van relatieve welvaart aan. Het zijn de hoogtijdagen van de barok, met schilders zoals Jacob Jordaens, Anton van Dyck en vooral Peter Paul Rubens. De fanatiek rooms-katholieke Spanjaarden bestelden erg veel religieuze kunst en er was voldoende geld beschikbaar om de barokke kerken en de kathedraal te onderhouden of verder af te werken. Ook de meubelmakerijen deden gouden zaken, net als de instrumentenmakers waarbij vooral klavecimbels erg waren gegeerd.
Toch bleven de Sinjoren niet bij de pakken zitten. Om de tanende belangstelling voor lokale kunst op te vangen werd in 1664 de Academie voor Schone Kunsten opgericht, wat er toe leidde dat de stad op dit vlak opnieuw een rol van betekenis zou gaan spelen.
Op het gebied van handel en nijverheid kon de stad pas herademen na het opheffen van de Scheldeblokkade in 1839. Zo kon ze uiteindelijk wél uitgroeien tot de wereldhaven die ze vandaag is. Napoleon Bonaparte droeg daar een steentje aan bij door het eerste echte dok te laten graven.
Op het gebied van handel en nijverheid kon de stad pas herademen na het opheffen van de Scheldeblokkade in 1839. Zo kon ze uiteindelijk wél uitgroeien tot de wereldhaven die ze vandaag is. Napoleon Bonaparte droeg daar een steentje aan bij door het eerste echte dok te laten graven.
Met dit werk levert de auteur een stukje lokale geschiedenis aan waarin hij een geschiedenis reconstrueert die nooit eerder op deze manier in historische uitgaves van de Lage Landen werd gepubliceerd. Een puike prestatie en absoluut het lezen waard.
Meer van Leo De Ley
