Ludo Abicht
Leo De Ley
Non-fictie
  • 3994 keer bekeken
  • minuten leestijd
  • Reacties

Waardering

10 mei 2019 De joden van Antwerpen. (herziene en geactualiseerde editie)
Deze klassieker uit 1986 van auteur en filosoof Ludo Abicht ligt voor de vierde keer terug in de boekshop. Ditmaal weliswaar in een herziene en geactualiseerde versie.
Wie echter, zoals ikzelf, de gelegenheid had de eerste editie te herlezen merkt echter algauw dat er aan het oorspronkelijk manuscript niet zo heel veel gewijzigd is. Dit komt voornamelijk omdat het essay meer is opgevat om de strenge en in het straatbeeld zichtbare ‘ouderwetse’ leefregels van de chassidische joden en hun oeroude gebruiken en rituelen naar een ruim publiek toe te lichten. Want wat vreemd is, valt op.
In die zin is het de verdienste van Ludo Abicht dat hij als eerste een handboekje publiceerde waarin de (voor de leek eerder vreemde) gebruiken die de joodse gemeenschap hanteert, worden uiteengezet - inclusief een handig verklarende woordenlijst met Hebreeuwse en Jiddische termen die het publiek wél gedeeltelijk kent, maar waarvan de betekenis de meeste mensen ontgaat. De auteur gaat tevens uitgebreid in op de orthodox-joodse gebruiken rond kleding, sabbat, huwelijk en overlijden. Waarom dragen de mannen een plastieken bedekking over hun hoed? Waarom leggen ze steentjes in plaats van bloemen op hun graven en waarom laten de Antwerpse joden zich in Nederland begraven? Waarom laten ze tijdens de Sabbat (sjabbat) de hele dag het licht branden in hun woonst en waarom geven de volgelingen van de chassidim vrouwen liever geen hand?
Verder verhaalt de auteur in dit werk over de moeizame immigratiegeschiedenis die de Antwerpse joden in het verleden hebben ondergaan, en die getekend werd door wederzijds wantrouwen, discriminatie, vervolging en deportatie. Hij geeft de lezer bovendien mee waarom de eerste immigratiegolf Antwerpen koos als definitieve thuishaven en hij besteedt een volledig hoofdstuk rond de vraagstelling of de joden nu een religieuze gemeenschap een etnische groep of een natie vormen.
Voor Abicht gaat het duidelijk over een religieuze gemeenschap.

Het Groene boekje geeft als richtlijn aan dat je ‘joden’ met een kleine letter schrijft, net als christenen, moslims of boeddhisten, maar gebruik je een hoofdletter als je het hebt over mensen met een Joodse nationaliteit. En dat hebben de meeste joden die in Antwerpen wonen niet. Ze bezitten de Belgische nationaliteit en hebben weinig of zelfs geen bindingen met Israël. Want wat veel mensen niet weten, is dat de huidige joodse gemeenschap voor een belangrijk deel bestaat uit chassidische joden die pas ná de Tweede Wereldoorlog vanuit Oost-Europa naar hier zijn gekomen omdat ze omwille van religieuze motieven pertinent weigeren zich in Israël te vestigen. In hun gemeenschap zal je dus weinig zionisten aantreffen.
Men schat dat er anno 2019 ongeveer 20.000 joden in Antwerpen wonen, waarvan het grootste gedeelte de joodse geloofsleer praktiseert. Het is echter evident dat het er veel méér zijn omdat er ook niet praktiserende en zelfs atheïstische joden zijn, die in het straatbeeld niet opvallen omdat ze zich niet kleden zoals chassidische joden.
En precies omdat ze de Belgische nationaliteit hebben, kunnen ze niet worden opgetekend in de statistieken omdat het bevolkingsregister de religieuze identiteit van burgers niet archiveert. De schatting is gebaseerd op de ledenlijsten van de religieuze joodse gemeenschappen en de registers van de synagogen.

Blijft uiteindelijk dat de traditionele religieuze joden zich geviseerd voelen omwille van het aanslepend en pijnlijk conflict tussen Israël en de Palestijnen, ook al hebben ze daar niets mee te maken. De angst zit er diep in.
Niemand kan ontkennen dat jodenhaat wereldwijd terug is opgedoken. Terwijl in de jaren ‘80 van vorige eeuw joodse vrouwen nog onbeschroomd schoonheidsproducten gingen aankopen in de winkeltjes van hun Arabische stadsgenoten, is daar vandaag geen sprake meer van. Daar hebben de terreuraanslagen door islamitisch geïnspireerde terroristen een bitter einde aan gemaakt. Deze hebben het wederzijds respect gefnuikt. Leo De Ley
De heropleving van het openlijk nazisme in West- en Oost-Europa wakkert de onrust nog meer aan. En zodoende sluiten deze gemeenschappen zich meer en meer af van de rest van hun stadsgenoten omdat ze niemand meer vertrouwen. Hun wijken en hun leefgebied wordt zwaar bewaakt, de joodse scholen zijn onneembare vestigingen geworden en in de joodse stadswijken patrouilleren nog steeds militairen door de straten.
Aloude tradities veranderen niet. Maar de geschiedenis en de tijdsgeest veranderen wél. Toch betreurt Abicht in het bijgewerkte deel van zijn essay dat de chassidische gemeenschap in Antwerpen zich nu meer dan ooit uit angst voor assimilatie zo extreem afzijdig houdt. Liever zag hij dat ze in het openbaar Nederlands zouden spreken, ook onderling, en hun kinderen niet naar eigen, aparte, scholen zouden sturen. En dat ze de moed zouden vergaren om contact te maken buiten hun eigen gesloten wereldje. Want dat is volgens de auteur de voornaamste reden van een toenemende vervreemding tussen hen en de rest van hun stadsgenoten.
Zich blijven verschansen in een getto is nefast voor het nageslacht en voor de toekomst van een leefbare, bruisende stad.
Ludo Abicht
Leo De Ley
Non-fictie
-
_Leo De Ley recensent
Meer van Leo De Ley

_Van zelfde auteur

_Nieuwste recensies

Bekijk alle nieuwe recensies