25 april 2019
Moneyland. Een zoektocht naar het verborgen geld van de superrijken en de multinationals.
Oliver Bullough is een succesvolle schrijver van non-fictie. Hij doet ook journalistiek werk, onder andere voor The Guardian en de New York Times. In dit boek neemt hij een duik in de wereld van “verborgen” geld.
Profiteren van de verschillen in wetgevingen van landen wanneer bezittingen en personen worden verhuisd naar de plaats waar dat het voordeligste is: dit heeft het fundament gelegd voor de economie van hele rechtsgebieden. Op die manier is het plunderen van landen mogelijk, zonder vooruitzicht op schadeloosstelling. Net dat is Moneyland.
Bij heel wat banken werden (en worden) opbrengsten boven principes gesteld. Het is gemakkelijk geworden om geld van arme landen te stelen, in Moneyland te verbergen, en om het vervolgens overal in de wereld uit te geven. Dergelijke praktijken vormen de schaduwkant van de globalisering.
Bij heel wat banken werden (en worden) opbrengsten boven principes gesteld. Het is gemakkelijk geworden om geld van arme landen te stelen, in Moneyland te verbergen, en om het vervolgens overal in de wereld uit te geven. Dergelijke praktijken vormen de schaduwkant van de globalisering.
_De Grotten van Verwondering
In hoofdstuk 1 vindt de lezer een uitgebreide verhaling van de abnormale verrijking van staatshoofden en aanverwanten ten koste van hun land en van de burgers. De astronomische schaal waarop dat gebeurt, wordt in de hand gewerkt door de uitwassen mogelijk gemaakt door het gemondialiseerd kapitalisme.
Het verschijnsel is natuurlijk niet nieuw. Rijke mensen hebben altijd al geprobeerd hun geld uit de handen van de overheid te houden, maar nu zijn de mogelijkheden bijna onbegrensd geworden. Zo zijn bijvoorbeeld meer dan honderdduizend percelen in Engeland en Wales in buitenlandse handen terechtgekomen. Voor de superrijken zijn er trouwens mogelijkheden om paspoorten van verschillende landen te kopen. Daarmee vallen ze onder financieel gunstige wetgevingen.
De bijzonderheden hierover maken het onderwerp uit van het boek ‘Power and Prosperity’ (2000) van Mancur Olson, Amerikaans socioloog.
Landen verschillen in taal, cultuur, religie en vele andere zaken, maar waar het om geldstromen gaat, zijn ze allemaal hetzelfde.
Het verschijnsel is natuurlijk niet nieuw. Rijke mensen hebben altijd al geprobeerd hun geld uit de handen van de overheid te houden, maar nu zijn de mogelijkheden bijna onbegrensd geworden. Zo zijn bijvoorbeeld meer dan honderdduizend percelen in Engeland en Wales in buitenlandse handen terechtgekomen. Voor de superrijken zijn er trouwens mogelijkheden om paspoorten van verschillende landen te kopen. Daarmee vallen ze onder financieel gunstige wetgevingen.
De bijzonderheden hierover maken het onderwerp uit van het boek ‘Power and Prosperity’ (2000) van Mancur Olson, Amerikaans socioloog.
Landen verschillen in taal, cultuur, religie en vele andere zaken, maar waar het om geldstromen gaat, zijn ze allemaal hetzelfde.
Het boek van Bullough is zowel chronologisch als thematisch ingedeeld.
Er worden voorbeelden aangehaald uit zoveel mogelijk plekken in de wereld om te illustreren hoe wijd verbreid Moneyland wel is.
Het onderzoek voor dit boek was niet eenvoudig, want Moneyland wordt goed bewaakt; het geeft zijn geheimen niet zomaar prijs. Dit verslag over de geboorte, groei, structuur en verdediging van Moneyland is gebaseerd op eigen onderzoek en op verscheidene andere geloofwaardige bronnen. De gemotiveerde conclusie luidt dat Moneyland bijna ongrijpbaar blijft, omdat het zeer complex is en zonder een bepaalde vorm van leiding bestaat. Het leeft dank zij de ongebreidelde hang van mensen naar geld. Het hele systeem zou moeten veranderen, maar dan moet de menselijke hebzucht worden geëlimineerd, wat in onze wereld vrijwel onmogelijk lijkt. De globale verspreiding van de democratie heeft het mondiaal financieel systeem dus ook niet wezenlijk kunnen verbeteren.
Er worden voorbeelden aangehaald uit zoveel mogelijk plekken in de wereld om te illustreren hoe wijd verbreid Moneyland wel is.
Het onderzoek voor dit boek was niet eenvoudig, want Moneyland wordt goed bewaakt; het geeft zijn geheimen niet zomaar prijs. Dit verslag over de geboorte, groei, structuur en verdediging van Moneyland is gebaseerd op eigen onderzoek en op verscheidene andere geloofwaardige bronnen. De gemotiveerde conclusie luidt dat Moneyland bijna ongrijpbaar blijft, omdat het zeer complex is en zonder een bepaalde vorm van leiding bestaat. Het leeft dank zij de ongebreidelde hang van mensen naar geld. Het hele systeem zou moeten veranderen, maar dan moet de menselijke hebzucht worden geëlimineerd, wat in onze wereld vrijwel onmogelijk lijkt. De globale verspreiding van de democratie heeft het mondiaal financieel systeem dus ook niet wezenlijk kunnen verbeteren.
_Piraten
De conferentie van Bretton-Woods in 1944 moest via de goudstandaard gekoppeld aan de vastgelegde waarde van de US-dollar, het wereldwijd geldverkeer aan banden leggen. De rechten van de samenleving moesten boven die van de geldbezitters staan.
Maar Rowland Baring, gouverneur van de Bank of England van 1961 tot 1966, vond dat de eigenaar van geld er vrij mee moest kunnen doen wat hij wilde. Het beteugelen van geldverkeer vond hij immers een inbreuk op de rechten van de burger. Daarop werd helemaal afgestapt van de goudstandaard. De waarde van activa werd gekoppeld aan de economische markt, zonder inmenging van de politiek. Denk aan het Amerikaanse motto van free competition. De kapitaalrestricties van Bretton-Woods werden hiermee weggevaagd.
Ook in Groot-Brittannië vond men middelen om ongecontroleerde financiële verhandelingen te voeren.
Maar Rowland Baring, gouverneur van de Bank of England van 1961 tot 1966, vond dat de eigenaar van geld er vrij mee moest kunnen doen wat hij wilde. Het beteugelen van geldverkeer vond hij immers een inbreuk op de rechten van de burger. Daarop werd helemaal afgestapt van de goudstandaard. De waarde van activa werd gekoppeld aan de economische markt, zonder inmenging van de politiek. Denk aan het Amerikaanse motto van free competition. De kapitaalrestricties van Bretton-Woods werden hiermee weggevaagd.
Ook in Groot-Brittannië vond men middelen om ongecontroleerde financiële verhandelingen te voeren.
Het idee van bezit dat wettelijk buiten het rechtsgebied valt waar het zich fysiek bevindt, maakte opgeld. Dat systeem staat centraal in het verhaal van ‘Moneyland’.
In Zwitserland was het bankgeheim gegarandeerd sinds 1934. Men betaalde een bescheiden vergoeding en geen rente op gedeponeerd geld. Belastingen ontwijken en winst maken zonder risico met zogenaamde eurobondobligaties, werd de boodschap.
Het vuile geheim van eurobonds werd mogelijk gemaakt door de moderne communicatiemiddelen, van telegram tot e-mail. In 1967 was de handel in eurobonds gestegen tot meer dan een miljard dollar. 35 Amerikaanse dollars bleven nog steeds één ounce goud waard.
In 1975 had de Amerikaanse regering die vaste verhouding dollar/goud laten varen. Dat was de eerste stap naar de ontmanteling van de waarborgen van Bretton-Woods. Dit zorgt onvermijdelijk voor spanning – de spanning tussen grenzeloos geld en landen met grenzen.
Het is via “Moneyland dat alle zorgvuldige maatregelen om het wereldwijd illegaal omgaande geld te beteugelen, om zeep geholpen worden.
In Zwitserland was het bankgeheim gegarandeerd sinds 1934. Men betaalde een bescheiden vergoeding en geen rente op gedeponeerd geld. Belastingen ontwijken en winst maken zonder risico met zogenaamde eurobondobligaties, werd de boodschap.
Het vuile geheim van eurobonds werd mogelijk gemaakt door de moderne communicatiemiddelen, van telegram tot e-mail. In 1967 was de handel in eurobonds gestegen tot meer dan een miljard dollar. 35 Amerikaanse dollars bleven nog steeds één ounce goud waard.
In 1975 had de Amerikaanse regering die vaste verhouding dollar/goud laten varen. Dat was de eerste stap naar de ontmanteling van de waarborgen van Bretton-Woods. Dit zorgt onvermijdelijk voor spanning – de spanning tussen grenzeloos geld en landen met grenzen.
Het is via “Moneyland dat alle zorgvuldige maatregelen om het wereldwijd illegaal omgaande geld te beteugelen, om zeep geholpen worden.
_’Beschermd’ geld in Moneyland
Een democratie werkt met wetten en die kunnen veranderd of aangepast worden. In Moneyland is uw geld zogenaamd niet verborgen - het is “beschermd”.
De strijd tussen belastingdiensten en rijken is al eeuwenlang aan de gang. De rijken winnen het steeds weer door steeds nieuwe financiële constructies op te zetten die buiten de controle vallen van de belastingdiensten.
De spectaculaire frauduleuze situaties in de VS, Rusland en Groot-Brittannië worden door de auteur in detail onderzocht en besproken. Het is schrikbarend wat er tevoorschijn komt en omgaat.
De kernactiviteit van Moneyland is zorgen voor een tussenstation in de keten stelen – verbergen – uitgeven. Dat gebeurt uiteraard tegen betaling.
Een eenvoudige manier is om zwart geld in biljetten te versturen naar een land waar men het wil gebruiken. Men kan het bijvoorbeeld in het bagageruim van een vliegtuig stoppen. Er zijn wél risico’s aan verbonden: diefstal of verlies onderweg, brand,… Het frauderen startte met en werd vergemakkelijkt door de oprichting van ondernemingen als rechtspersonen, in landen met verschillende wetgevingen en rechtssystemen.
De strijd tussen belastingdiensten en rijken is al eeuwenlang aan de gang. De rijken winnen het steeds weer door steeds nieuwe financiële constructies op te zetten die buiten de controle vallen van de belastingdiensten.
De spectaculaire frauduleuze situaties in de VS, Rusland en Groot-Brittannië worden door de auteur in detail onderzocht en besproken. Het is schrikbarend wat er tevoorschijn komt en omgaat.
De kernactiviteit van Moneyland is zorgen voor een tussenstation in de keten stelen – verbergen – uitgeven. Dat gebeurt uiteraard tegen betaling.
Een eenvoudige manier is om zwart geld in biljetten te versturen naar een land waar men het wil gebruiken. Men kan het bijvoorbeeld in het bagageruim van een vliegtuig stoppen. Er zijn wél risico’s aan verbonden: diefstal of verlies onderweg, brand,… Het frauderen startte met en werd vergemakkelijkt door de oprichting van ondernemingen als rechtspersonen, in landen met verschillende wetgevingen en rechtssystemen.
In het boek worden tal van voorbeelden van echte casussen uit de doeken gedaan. Zo komt ook de overheidsfraude in Oekraïne uitvoerig aan bod, vooral betreffende gezondheidszorg en kankerbehandeling. Hierbij werd, opnieuw, overheidsgeld bestemd voor de gemeenschap “afgeroomd” – dit keer door hoofddokters en ambtenaren. Patiënten en hun familie moesten smeergeld betalen om behandeld te kunnen worden. Een gevolg van ondermaatse financiering en levering van medicatie en geneeskundig materiaal door de bevoegde overheid.
_(Ex-) kolonies
En dan zijn er de landen waar de zoete smaak van onafhankelijkheid en vrijheid een wrange bijsmaak kreeg door dictatoriale machthebbers (lees hierover bijvoorbeeld Frederick Forsyths ‘De slaven van de oorlog’ uit 1974).
Kolonisering omvat echter net dat typische proces om zoveel mogelijk geld te onttrekken aan de koloniën ten bate van de koloniserende landen. Een systeem dat gewoon werd voortgezet na de onafhankelijkheid, maar nu voor de nieuwe ‘eigen’ meesters en hun familie en medestanders. De belichaming van een collectieve droom van de bevolking werd verscheurd door het persoonlijk gewin van de regeerders en aanverwanten.
Overal ter wereld gingen nieuwe staten, gevormd na WOII, dezelfde weg op. Het werd een vicieuze cirkel van toenemende roof uit de staatskas.
Een theorie vond aanhang dat dit smeerolie was voor de handel en de economie in het algemeen, wat wordt weerlegd door de socioloog Stanislav Andreski in zijn boek ‘The African Predicament’. En door de Nigeriaanse auteur Chinua Achebe in zijn roman ‘Een Wereld valt uit elkaar’ uit 1958. Pas als corruptie moeilijk en nadelig wordt, zal het ophouden.
Kolonisering omvat echter net dat typische proces om zoveel mogelijk geld te onttrekken aan de koloniën ten bate van de koloniserende landen. Een systeem dat gewoon werd voortgezet na de onafhankelijkheid, maar nu voor de nieuwe ‘eigen’ meesters en hun familie en medestanders. De belichaming van een collectieve droom van de bevolking werd verscheurd door het persoonlijk gewin van de regeerders en aanverwanten.
Overal ter wereld gingen nieuwe staten, gevormd na WOII, dezelfde weg op. Het werd een vicieuze cirkel van toenemende roof uit de staatskas.
Een theorie vond aanhang dat dit smeerolie was voor de handel en de economie in het algemeen, wat wordt weerlegd door de socioloog Stanislav Andreski in zijn boek ‘The African Predicament’. En door de Nigeriaanse auteur Chinua Achebe in zijn roman ‘Een Wereld valt uit elkaar’ uit 1958. Pas als corruptie moeilijk en nadelig wordt, zal het ophouden.
_Corruptie of welbevinden
De VN vormen een politiek moeras waarin men als enkeling gemakkelijk verdrinkt. Het probleem is dat de term “corruptie” geen éénduidige definitie heeft. Verschillende landen of regio’s hebben er een uiteenlopende opvatting over, en daardoor wordt het vrijwel betekenisloos.
Veel van het westers politiek denken ziet de liberale democratieën van de zogenaamde “ontwikkelde” landen bovendien als het natuurlijke eindpunt van een historisch proces. In die zin worden ‘ontwikkelingslanden”, met andere samenlevingen, geacht uiteindelijk tot hetzelfde eindpunt te komen. Maar de geschiedenis heeft geen eindpunt. Onze toestand is slechts een schakel in een eindeloze keten.
Niemand ontkent het onloochenbare feit dat alle samenlevingen zouden moeten streven naar een welbevinden van de meerderheid van zijn bevolking, maar in de praktijk is dat uiterst zelden het geval. Er bestaan wereldwijd meerdere rechtsgebieden die paspoorten verkopen, of, subtieler genaamd, die “citizenship by investment” aanbieden. Daarmee hoeft geen enkele vermogende persoon nog opgesloten te zitten achter nationale grenzen.
Een voorbeeld. Met het oog op de te verwachten Brexit van Groot-Brittannië kunnen de Britse superrijken terecht bij onder andere Malta en Cyprus voor staatsburgerschap, om zo de EU-rechten te behouden. Ingezetenschap is tevens erg in trek omwille van de daaraan verbonden financiële voordelen. De betrokken landen voeren daarenboven openlijk reclame voor gespecialiseerde conferenties.
Veel van het westers politiek denken ziet de liberale democratieën van de zogenaamde “ontwikkelde” landen bovendien als het natuurlijke eindpunt van een historisch proces. In die zin worden ‘ontwikkelingslanden”, met andere samenlevingen, geacht uiteindelijk tot hetzelfde eindpunt te komen. Maar de geschiedenis heeft geen eindpunt. Onze toestand is slechts een schakel in een eindeloze keten.
Niemand ontkent het onloochenbare feit dat alle samenlevingen zouden moeten streven naar een welbevinden van de meerderheid van zijn bevolking, maar in de praktijk is dat uiterst zelden het geval. Er bestaan wereldwijd meerdere rechtsgebieden die paspoorten verkopen, of, subtieler genaamd, die “citizenship by investment” aanbieden. Daarmee hoeft geen enkele vermogende persoon nog opgesloten te zitten achter nationale grenzen.
Een voorbeeld. Met het oog op de te verwachten Brexit van Groot-Brittannië kunnen de Britse superrijken terecht bij onder andere Malta en Cyprus voor staatsburgerschap, om zo de EU-rechten te behouden. Ingezetenschap is tevens erg in trek omwille van de daaraan verbonden financiële voordelen. De betrokken landen voeren daarenboven openlijk reclame voor gespecialiseerde conferenties.
_De vele wegen in Moneyland
Verschillende belastingparadijzen houden er verder ook erg soepele rechtssystemen op na. Er zijn dié superrijken die een diplomatiek ambt zoeken in een daartoe geschikt land om gebruik te kunnen maken van de bijhorende onschendbaarheid, teneinde te ontsnappen aan de justitie van een ánder land. De onschendbaarheid van diplomaten voor vervolging staat immers aan de basis van de internationale orde inzake buitenlandse betrekkingen. En… er zijn bijna tweehonderd op geld beluste landen die bereid genoemd worden om diplomatieke onschendbaarheid toe te kennen aan superrijken die daar om verzoeken, en die dat ook effectief doen.
Op die manier worden steeds nieuwe tunnels aangeboord om in Moneyland binnen te geraken.
Op die manier worden steeds nieuwe tunnels aangeboord om in Moneyland binnen te geraken.
Rijke jongeren maken op hun beurt vaak gebruik van sociale media en laten daarmee traceerbare sporen achter. Enkel de volhardende onderzoeker kan via die weg mogelijk toch het geld vinden.
Familie- en zakenimperiums, maar ook grote gangsterorganisaties, spreiden hun financiële assets veelal over steeds meer uiteenlopende activiteiten - zoals commercieel vastgoed, entertainment, “finance”, en transport.
Familie- en zakenimperiums, maar ook grote gangsterorganisaties, spreiden hun financiële assets veelal over steeds meer uiteenlopende activiteiten - zoals commercieel vastgoed, entertainment, “finance”, en transport.
De kern van het probleem is dat Moneyland altijd méér geld zal kunnen steken in een speculatieve zaak dan gelijk welk daartegen optredend medium in de verdediging van een transparant en correct systeem.
Meer van Willy Raats
