23 april 2019
Geschiedenis van de Nederlandse slavenhandel.
Nu een aantal gewezen koloniale mogendheden geconfronteerd worden met hun koloniaal verleden, komt deze bijgewerkte editie van de ´Geschiedenis van de Nederlandse slavenhandel' van de hand van historicus P.C. Emmer mooi op tijd.
De auteur is in Nederland een gezaghebbend expert op gebied van slavernij en migratie. Onmiddellijk bij de aanvang van deze studie merkt hij op dat het werk zich hoofdzakelijk zal beperken tot de Nederlandse slavenhandel tussen Afrika en de toenmalige Nieuwe Wereld - het Atlantische gebied dus. Nederland was ook bedrijvig in de slavenhandel met Zuid-Afrika en de Aziatische gebieden, doch deze handel, die minder bestudeerd werd en waarvan minder bronnenmateriaal voorhanden is, valt buiten het bestek van de studie.
In een zeer vlotte stijl geeft de auteur een volledig overzicht van de slavenhandel tussen Afrika enerzijds, en de Nederlandse Antillen en Suriname anderzijds. De verkopers in Afrika, de overtocht naar de Nieuwe Wereld op de slavenschepen, de kopers (hoofdzakelijk eigenaars van koffie- en tabaksplantages), de economische context en de afschaffing van de slavenhandel komen uitvoerig aan bod.
Daarbij wordt ook komaf gemaakt met een aantal vooroordelen. De slaven werden doorgaans niet opzettelijk slecht of wreed behandeld. Slaven waren “koopwaar”, en met koopwaar spring je zorgvuldig om… Wél is het zo dat de overtocht van de Atlantische oceaan in de 17de en de 18de eeuw geen pretje was, maar dit gold evenzeer voor de bemanning, waar het sterftecijfer even hoog lag als onder de slaven. De sterfgevallen werden doorgaans niet veroorzaakt door een slechte behandeling, maar vooral door ziekte, weersomstandigheden en onvoldoende vers voedsel.
Ook was volgens Emmer de impact van de slavenhandel op de Afrikaanse economie en demografie beperkter dan algemeen aangenomen wordt.
Ook was volgens Emmer de impact van de slavenhandel op de Afrikaanse economie en demografie beperkter dan algemeen aangenomen wordt.
Emmer behandelt de beladen thema’s door veel feitenmateriaal aan te dragen. Hij erkent het leed, maar brengt nuances aan door ook een aantal positieve gevolgen van deze veelal zwarte bladzijden uit de geschiedenis aan te stippen, en door te wijzen op de historische context (bijvoorbeeld de toen geldende arbeidsverhoudingen in Europa, die ook voor niet-slaven geheel anders lagen dan nu).
Kortom, een lezenswaardige, zeer toegankelijke studie die een meer evenwichtig beeld schetst van een onderwerp dat lange tijd onderbelicht gebleven is.
Meer van Ignace Claessens
