27 maart 2019
Wat zegt de zaak?
Concertpianiste Sylvia Traey was vele jaren bevriend met Jaap Kruithof, de ethicus die in de jaren ’60 van de vorige eeuw bekendheid verwierf door zijn druk bijgewoonde voordrachten en televisieprogramma’s. Traey, die Kruithof vaak uitnodigde op haar huisconcerten, raakte gefascineerd door het werk van de moraalfilosoof en deelde zijn ongerustheid over de existentiële ‘knopen’ in het snelle tijdperk van individualisme, afbraak van solidariteit en van de verontrustende opgang van het identiteitsdiscours, dat ze nu, tien jaar na Kruithofs overlijden, terug onder de aandacht wil brengen.
_Jaap Kruithof
Kruithof, die voor zijn licentiaatsverhandeling geschiedenis in 1951 de André Schaepdrijverprijs had gekregen, werd in 1954 assistent aan de toenmalige Rijksuniversiteit Gent in het Seminarie voor Hedendaagse Geschiedenis. Enkele jaren later stond hij er samen met Leo Apostel aan de wieg van de vakgroep Moraalwetenschappen.
Kruithof werd vervolgens docent in 1959 en gewoon hoogleraar in 1964, waar hij van 1964 tot 1995 het vak ethica en waardefilosofie doceerde. Hij kreeg ook een leerstoel aan de toenmalige Rijksuniversiteit Antwerpen en aan het Hoger Rijksinstituut voor Toneel en Cultuurspreiding in onze Belgische hoofdstad, waar hij uiteindelijk werd benoemd tot hoofddocent cultuurwetenschappen.
Kruithof werd vervolgens docent in 1959 en gewoon hoogleraar in 1964, waar hij van 1964 tot 1995 het vak ethica en waardefilosofie doceerde. Hij kreeg ook een leerstoel aan de toenmalige Rijksuniversiteit Antwerpen en aan het Hoger Rijksinstituut voor Toneel en Cultuurspreiding in onze Belgische hoofdstad, waar hij uiteindelijk werd benoemd tot hoofddocent cultuurwetenschappen.
Kruithof begreep al snel het belang van de invloed van de media, en werd een van de bekendste gezichten van de Rijksuniversiteit Gent. Zijn onderzoek naar de seksuele beleving van Vlaamse jongeren en zijn ongezouten mening tegen dogmatisme bezorgden hem in de jaren 1960 kritiek in katholieke kringen. De aula’s waar hij kwam doceren, trokken hoe dan ook massaal studenten aan - zowel in Gent, Brussel als in Antwerpen. Kruithof leverde daarenboven, mede door zijn groot talent als orator, een belangrijke bijdrage aan de publieke belangstelling voor filosofie en ethica, die zodoende een zekere populariteit verwierf.
In 1995 ging Kruithof met emiraat, en een jaar later, in 1996, werd hij gastdocent aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium in Antwerpen waar hij de vakken muzieksociologie en 'muziek beluisteren' doceerde. Zijn esthetisch credo omvatte de beoordeling van het objectieve van het muzikale kunstwerk en niet van de subjectivistische smaak, die volgens de ethicus al te zeer door het kapitalisme gedicteerd wordt.
In 1995 ging Kruithof met emiraat, en een jaar later, in 1996, werd hij gastdocent aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium in Antwerpen waar hij de vakken muzieksociologie en 'muziek beluisteren' doceerde. Zijn esthetisch credo omvatte de beoordeling van het objectieve van het muzikale kunstwerk en niet van de subjectivistische smaak, die volgens de ethicus al te zeer door het kapitalisme gedicteerd wordt.
_Sylvia Traey ontmoet Rik Pinxten
Door de vele gesprekken die ze had met Kruithof is Traeys bezorgdheid over het menselijk welbevinden en wederzijds intermenselijk respect enkel nog gegroeid, en zijn Kruithofs filosofische stellingen bij haar blijven nazinderen.
In 2016 nam Sylvia Traey contact op met Rik Pinxten, moraalfilosoof en docent aan de Universiteit Gent. Pinxten zélf was trouwens een leerling van Kruithof. Ze stelde hem voor een boek samen te stellen waarbij ze vertrekt van een typische Kruithof-vraag: "Ga er eens bij zitten, bekijk de wereld en stel dan de vraag 'Wat is de zaak?' ” En: “Hoe worden we geleefd of hoe kiezen we zelf vandaag”? Pinxten was vrij snel gewonnen voor het concept en na enkele ontmoetingen tussen de twee is het idee voor deze bundel ontkiemd.
Traey en Pinxten namen vervolgens contact op met een tiental gastauteurs die ieder op hun manier een of meerdere invalshoeken belichten omtrent de vraagstelling, en een zekere affiniteit hebben met de bekommernissen van Jaap Kruithof.
Traey en Pinxten namen vervolgens contact op met een tiental gastauteurs die ieder op hun manier een of meerdere invalshoeken belichten omtrent de vraagstelling, en een zekere affiniteit hebben met de bekommernissen van Jaap Kruithof.
_Boekopzet
Het boek bevat filosofische reflecties, literaire analyses, sociaalwetenschappelijke inzichten en ideeën van activisten, waarbij een aantal auteurs een combinatie van diverse dimensies hanteren. Enkele vraagstellingen die erin worden voorgelegd handelen bijvoorbeeld over het engagement van de jonge generatie van nu. Is die wel zo anders dan die van de bekende ‘68-generatie? Vanwaar de achterdocht, de angst tevens in de samenleving en hoe kunnen we dit constructief analyseren om er weerbaarheid en sociale kracht uit te halen? Is het zo dat we door de vermarkting en onderlinge competitie nu werkelijk ‘stukjesmensen’ zijn geworden, waarbij het vooral gaat over directe bevrediging van behoeften, waaraan ze ons geluk denken te kunnen meten? En heeft dat individu vandaag geen verbinding, geen eenheid of heelheid meer nodig? Dit zijn maar enkele voorbeelden van vragen die in dit werk worden behandeld.
Het boekopzet is in de eerste plaats dat van een uitnodiging tot nadenken én samen doen. De verzameling teksten is van de hand van zeer verschillende mensen. Er zijn de oudere auteurs, die allemaal Kruithof min of meer hebben gekend, en die lange, soms zeer pittige discussies met hem hebben gevoerd. Mensen die nog steeds het denkpad van de filosoof doorkruisen: Luc Beltein, Ronald Commers, Jacques de Visscher, Walter Lotens, Francine Mestrum, Koen Broucke, Rik Pinxten en Sylvia Traey.
Onder de jongere denkers en doeners, waaronder enkele met een ‘andere’ culturele achtergrond, noteren we Meyrem Almaci, Mathias Balcaen, Jan Dumolyn, Hind Fraihi, Ine Pisters en Nathalie Vallet.
Onder de jongere denkers en doeners, waaronder enkele met een ‘andere’ culturele achtergrond, noteren we Meyrem Almaci, Mathias Balcaen, Jan Dumolyn, Hind Fraihi, Ine Pisters en Nathalie Vallet.
Deze kleine schare van denkers slaagt er hopelijk in om bij de lezer een diepere bezinning over waarden en over opvattingen omtrent ons menszijn en respectvolle intermenselijke relaties los te weken. De theorieën en opvattingen van Kruithof leveren daarvoor het vertrekpunt. Geen makkelijke lectuur, wat echter niet belet dat dit een puik en bijzonder denkwerkje is dat ik graag wil aanbevelen.
Leo De Ley
Meer van Leo De Ley
