22 maart 2019
Tegen terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon.
De post-Napoleontische tijd is een wat onderbelichte periode uit de Europese geschiedenis. Nochtans werd toen in de strijd tegen terreur geëxperimenteerd met een eerste gemeenschappelijk Europees veiligheidssysteem dat kan beschouwd worden als een voorafschaduwing van Europese collectieve defensieplannen zoals we die vandaag kennen.
De angst voor een tweekoppige terreur was in dat tijdperk de voedingsbodem van deze nieuwe Europese gemeenschap: de terreur van de Franse Revolutie en die van Napoleons Grande Armée waarmee de Franse keizer in Europa (zeker gedurende de laatste jaren van zijn bewind) dood en vernieling had gezaaid.
Met dit boek wordt het verhaal van dit uniek experiment van onder het stof gehaald. Daarin schuilt de grote verdienste van Beatrice de Graaf. Deze Nederlandse hoogleraar Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht, in de media regelmatig optredend als terrorisme-expert, is erin geslaagd middels nooit eerder onderzochte bronnen om de toenmalige Europese “War on Terror” op magistrale en zeer gedetailleerde wijze te reconstrueren.
Verspreid over zeven hoofdstukken maken we een tocht door de tijd waarin de uitvoering van het veiligheidssysteem in kaart wordt gebracht. Het innovatieve van dit naoorlogs systeem was drieledig. Ten eerste introduceerde de toenmalige grote mogendheden (Groot-Brittannië, Pruisen, Oostenrijk en Rusland) een nieuwe invulling van het machtsevenwicht. Ten tweede richtten zij ook een gemeenschappelijke raad op, de zogeheten Geallieerde Raad (of Controleraad), om vrijwel constant met elkaar op de uitvoering en naleving van de vredesplannen toe te zien. De derde vernieuwende dimensie was de implementatie van allerlei centraal bedachte en gestandaardiseerde praktijken.
Op onze reis volgen we diverse personen: de Russische tsaar Alexander, de Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken en kanselier von Metternich, de Brits-Ierse politicus en diplomaat Lord Castlereagh en de Pruisische militaire bevelhebber von Blücher. De Britse opperbevelhebber van het geallieerde bezettingsleger Wellington was de absolute ster, de charismatische verpersoonlijking van de nieuwe vrede en veiligheid.
Er wordt in de uitgave aandacht besteed aan het brede levensgevoel dat bij de gewone bevolking heerste. Tevens worden de spanningen en geschillen beschreven die gepaard gingen met de werkzaamheden van de Geallieerde Raad. Ook de politioneel-politieke aspecten van de veiligheid worden uit de doeken gedaan. En, niet te vergeten: de financiering van de geallieerde bezetting van Frankrijk dankzij de hulp van Europese bankiers, geldschieters en investeerders.
Hoofdstuk 7 handelt over de bouw van forten langsheen de Franse grens (de Wellingtonbarrière) als het meest fysieke aspect van het Europese veiligheidssysteem, over de (mislukte) poging om het project ook naar Zuid-Amerika te exporteren en over de (misplaatste) afstandelijke houding tegenover de Verenigde Staten.
In het slothoofdstuk maakt Beatrice de Graaf de balans op van deze Europese strijd tegen terreur.
In het slothoofdstuk maakt Beatrice de Graaf de balans op van deze Europese strijd tegen terreur.
Deze schitterende publicatie biedt een levendig, boeiend en doordringend totaalbeeld van een periode die ondergesneeuwd leek te zijn in het rijtje van de grote historische overzichtswerken. Met vermelding van verrassende commentaren over wat zich na dit tijdperk binnen en buiten Europa (niet) zou afspelen.
‘Tegen terreur’ is de vrucht van een langdurig en uitgebreid onderzoek dat Beatrice de Graaf onmogelijk op eigen houtje kon verrichten. Dit bewijst het dankwoord dat zij achteraan in het boek aan de vele binnen- en buitenlandse medewerkers wijdt. De teksten zijn voorzien van overvloedige noten. Een aantal gekleurde prenten en kaarten zorgen voor mooie illustraties. Bovendien wordt de lezer ook nog eens verwend met een begrippenlijst, een lijst van personen, een overzicht van de geraadpleegde archieven en andere bronnen, een bibliografie alsook een register van personen en plaatsen.
Wat kan men nog meer wensen?
Meer van Marc De Bock
Wat kan men nog meer wensen?
