Migratie is de meest zichtbare kant van een wereld die kleiner is dan ooit. De afstanden zijn gekrompen, we kunnen ons niet meer onttrekken aan de noden in de rest van de wereld. De etnische vermenging is een dagelijkse ervaring in steden waar meer dan honderd nationaliteiten wonen, maar het verzet tegen die vermenging is toegenomen, en niet alleen bij de ingezetenen. Ook in de kringen van nieuwkomers zijn er genoeg die bijvoorbeeld vanwege vrome godsdienstigheid de omgang met het land van aankomst zo veel mogelijk willen beperken. Scheffer is ervan overtuigd geraakt dat een open samenleving alleen binnen grenzen kan gedijen. Een grenzeloze wereld kan eindigen in een nieuwe onvrijheid.

Het boek is een drieluik, waarin het gaat over de betekenis van plaatsgebondenheid in een tijd van globalisering, over grensoverschrijding die leidt tot nieuwe breuklijnen in de samenleving en over de mogelijkheden in Europa om vrijheid en veiligheid te verzoenen. Het ideaal van wereldburgerschap, dat voorbij alle verschillen wil reiken, stuit op een weerbarstige werkelijkheid. De meeste mensen willen bij een groep horen en zich zo onderscheiden. Gemeenschapszin vraagt om begrenzing. Zeker voor een wereld die wordt getekend door een toenemende grensoverschrijding. Scheffer verwijst onder andere naar de Britse antropoloog Ernest Gellner die stelde: ‘Voor de gemiddelde persoon zijn de beperkingen van zijn eigen cultuur weliswaar niet echt de grenzen van de wereld, maar toch wel die van werkgelegenheid, erkenning, betrokkenheid en burgerschap’.
In welke mate bewegen burgers zich over grenzen en voelen ze zich thuis in de wijdere wereld? Aan elke universiteit vind je wel een vakgroep die zich richt op mobiliteit, maar niet die zich richt op immobiliteit. Merkwaardig, want van de wereldbevolking is maar 3 procent immigrant, 97 procent dus niet. Plaatsgebondenheid speelt een grote rol. Afstand en nabijheid doen er nog steeds toe. De wereld is nog steeds in veel opzichten ‘lokaal’.

Een open samenleving heeft grenzen nodig. Naarmate we de samenleving beter vorm kunnen geven zullen mensen meer geneigd zijn om veranderingen te verwelkomen. In het tegenovergestelde geval zal het verlies aan vertrouwen van burgers in de overheid en van burgers onderling verder toenemen.

Verrassend aan dit boek is hoe een linkse ideoloog door eigen reiservaring, het over de grenzen kijken, feiten, cijfermateriaal en door reflectie over de westerse maatschappij, tot andere inzichten is gekomen over politiek, migratie, digitalisering, globalisering, grenzen en vrijheid. Een interessante zoektocht met suggesties voor een nieuwe oriëntatie voor het Europa waarin wij leven.