15 september 2022
Over religieus obscurantisme in het Brussels Parlement (deel 2)
Voor het dierenwelzijn maar …
Docent en jurist Jogchum Vrielink (Université Saint-Louis, Brussel) sloeg een andere toon aan. Vrielink had zich reeds eerder geprofileerd als criticus van een verbod op onverdoofd slachten. Hij opperde persoonlijke bedenkingen bij de argumentatie van de EU-rechters die het Vlaamse verbod als niet discriminerend hadden beoordeeld. Hun argumenten overtuigden hem niet. Vrielink begon zijn pleidooi met zich te presenteren als een dierenliefhebber maar zijn analyse was louter gebaseerd op zijn juridische expertise, onderstreepte hij. In mijn oren klonk dat als: ik ben zoals iedereen natuurlijk ook voor het dierenwelzijn maar … Mijn intuïtie liet me niet in de steek. Vrielink hekelde het onderscheid dat gemaakt wordt tussen de rituele slacht waarbij de dieren verplicht verdoofd zouden moeten worden, en de jacht waarvoor die verplichting niet geldt. Waarom de jacht toelaten en het ritueel slachten verbieden? Los van het feit dat de jacht in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest al sinds 1989 verboden is, heeft het Hof van Justitie van de EU zich daar nochtans grondig over gebogen. Het EU-Hof wijst in zijn arrest onder andere op de praktische onmogelijkheid om het wild eerst te verdoven vooraleer de dieren te bejagen. Een wilde eend in volle vlucht eerst verdoven om het bewusteloze dier nadien uit de lucht te schieten, lijkt me inderdaad geen gemakkelijke opgave. Bovendien verbieden de Vlaamse en Waalse verboden niet het ritueel slachten an sich, onderstreepten beide arresten. Slechts één aspect ervan wordt geviseerd: de halssnede uitgevoerd zonder de dieren voorafgaandelijk te bedwelmen. En zulks om een legitiem objectief in de mate van het mogelijke te realiseren in het kader van de moderne slachtpraktijk, op een wijze die niet evengoed met een minder verregaande maatregel kan worden bereikt. Hij benadrukte tevens het feit dat de juridische procedure niet was uitgeput aangezien de joodse en islamitische organisaties bij het Europees Hof van de Mensenrechten in Straatsburg klacht hadden ingediend tegen de Vlaamse en Waalse verboden. Weliswaar gaf hij hen weinig kans op slagen. 'Het Poolse Grondwettelijk Hof vernietigde het verbod op onverdoofd slachten dat het land had ingevoerd', zaaide Vrielink twijfel over de waarde van het arrest van het Grondwettelijk Hof. Dat het Sloveense Grondwettelijk Hof het verbod op onverdoofd slachten wel had gevalideerd, vermeldde Vrielink niet. De jurist liet zich assisteren door een KUBrussel-collega, die vooral mist spuide door te hameren op het – in haar ogen – gebrek aan absoluut bewijs dat verdoving werkelijk noodzakelijk is en het beoogde objectief niet met minder rigoureuze maatregelen kan worden gerealiseerd. Om werkelijk te voldoen aan de proportionaliteitsvereiste, moet men daar absolute zekerheid over hebben, was haar standpunt. Lees: ik betwijfel dat. Als dat niet zeker is, gaat het om een politieke beslissing, voegde ze daaraan toe. Vrielink liet in het midden of het Hof van Justitie en het Grondwettelijk Hof al dan niet aan politiek gedaan hadden. Hij sloot het niet uit. De strategie was duidelijk. In een notendop: de juristen hadden hun best gedaan om de balans te doen overhellen naar de kant van de voorstanders van het onverdoofd slachten.
_'La messe est dite'
Sprekers tijdens de derde en laatste hoorzitting: Piet Vantemsche, het voormalige hoofd van het FAVV en de voormalige voorzitter van Boerenbond, Jean-Michel Guérit, een neuropsychiater van het Edith Cavell-ziekenhuis in Schaarbeek, en ikzelf. Alexis Deswaef, advocaat en voormalig voorzitter van de Liga van de Mensenrechten, sloot het rijtje af. Guérit ontkende dat onverdoofd slachten pijn veroorzaakt. Verdoving geeft volgens de neuropsychiater helemaal geen zekerheid dat het vermogen om pijn te voelen volledig uitgeschakeld is. Een encefalogram dat duidt op afwezigheid van hersenactiviteit, is volgens Guérit onbetrouwbaar, hetgeen overigens wordt ontkend door een andere neuroloog, een met internationale naam en faam, Steven Laureys, laureaat van de prestigieuze Prix Franqui. Guérit echter deed er een flinke schep bovenop: verdoving veroorzaakt meer leed dan de dieren zonder verdoving te kelen, beweerde hij zonder blikken of blozen. Dit staat in schril contrast met de uiteenzetting van de dierenartsen de week voordien. Op de vraag van een parlementslid of hij van mening is dat de Europese slachtverordening die uitgaat van de plicht tot verdoving als algemene regel, beter zou worden afgeschaft, antwoordde hij na een korte aarzeling bevestigend, tot consternatie van de vraagsteller. Guérit gaf toe dat hij zich baseerde op observaties van de hersenactiviteit bij zijn menselijke patiënten. Over de wetenschappelijke studie van het dierenwelzijn en meer bepaald over het pijnvermogen van dieren had hij nog nooit gepubliceerd. Bij de dierenartsen die eerder aan bod kwamen en een aantal commissieleden die hem aan de tand voelden, maakte de man een uitermate slechte beurt. Piet Vantemsche, van opleiding dierenarts, die in opdracht van de Vlaamse minister van Dierenwelzijn als bemiddelaar de dialoog aangegaan was met de geloofsgemeenschappen, deelde de visie van de neuroloog niet, antwoordde hij op een vraag van een parlementslid. Dat belette Fouad Ahidar niet om uit het betoog van Guérit af te leiden dat men meteen een punt kon zetten achter de hoorzittingen. Wat hem betrof, hoefde de hele kwestie geen verder betoog. 'La messe est dite', orakelde de volksvertegenwoordiger. 'Er bestaat geen wetenschappelijke consensus. Professor Guérit heeft zeer overtuigend uiteengezet dat er van dierenleed geen sprake is bij onverdoofd slachten. Sterker, verdoving doet de dieren meer lijden.' Op Hilde Sabbe, zijn collega van one.brussels waarmee Vooruit één fractie vormt in het parlement van het Hoofdstedelijk Gewest, had het betoog van de neuroloog naar eigen zeggen het effect van een openbaring. Ze twijfelde niet meer en zou tegen het voorstel stemmen, kondigde ze aan.
_Het billijke evenwicht in de reële wereld
Ik vatte samen wat het dierenleed bij onverdoofd slachten concreet inhoudt en hekelde de feitelijk technisch onjuiste en fantaisistische horrorbeschrijvingen die de joodse rabbijnen en hun politieke vrienden maakten van de al dan niet omkeerbare methoden van bedwelming, die toegepast worden voor de slacht van schapen, geiten en runderen. Bij de klassieke methode van bedwelming, die in slachthuizen wordt toegepast bij een conventionele slachting van runderen, wordt de schedel via een 'schietmasker' geperforeerd door een stalen pin, die het centraal zenuwstelsel ogenblikkelijk vernietigt. Die methode is onomkeerbaar. Bij elektronarcose schakelt een elektrische schok het bewustzijn en bijgevolg het pijngevoel quasi ogenblikkelijk uit zonder de vitale functies stop te zetten. Anders gezegd, ineens gaat het licht uit maar het dier blijft in leven. Dat gaat gepaard met pijnloze convulsies waarvan het zich niet bewust is. De adepten van onverdoofd slachten grijpen die behoorlijk indrukwekkend ogende convulsies aan om elektronarcose als gruwelijk te brandmerken. Op die wijze bedwelmd, zal een schaap of kalf – voor volwassen runderen staat de methode nog niet helemaal op punt – zo'n anderhalve minuut later weer bij zijn positieven komen indien het dier niet gekeeld en ongemoeid gelaten wordt. Het oogt wat verward, maar beweegt zich al snel weer voort alsof er niks gebeurd is. Dat komt minstens tegemoet aan de belangrijkste voorwaarde van de Islamitische ritus dat het dier niet mag sterven door het effect van de verdoving. Wordt aan die voorwaarde voldaan, dan wordt ineens een bijkomende voorwaarde geïntroduceerd. Hoe dan ook, wie vertrouwd is met elektronarcose, kan die methode niet verwarren met elektrocutie, een schadelijke elektrische stroomdoorgang met de dood tot gevolg.
Ik had evengoed tegen de muren kunnen spreken. Parlementaire tegenstanders van een verbod bleven het maar hebben over 'elektrocuteren'. Ik hamerde op de arresten, die de voorstanders van het onverdoofd slachten negeerden. In totaal hadden 27 van de hoogste rechters zich vier jaar lang gebogen over alle argumenten voor en tegen. Twee van de allerhoogste gerechtshoven hadden bepaald dat het verbod naar Vlaams model een billijk evenwicht vormt tussen het recht op godsdienstvrijheid en het legitieme belang van het dierenwelzijn in een democratische rechtsstaat met evoluerende normen en waarden met betrekking tot de behandeling van dieren. Waarden en normen met betrekking tot het dierenwelzijn zijn geëvolueerd. Godsdienstvrijheid is geen statisch gegeven maar moet in een moderne samenleving opgevat worden als een levend instrument. De staat is niet verplicht zich te accommoderen aan religieuze gebruiken. Ook met de bezorgdheden en rechten van wie zich bekommert om het dierenwelzijn moet men ernstig rekening houden. Het EU-Hof zowel als het Belgisch Grondwettelijk Hof onderstreepten dat een verbod op onverdoofd slachten invoeren, niet indruist tegen de Europese wetgeving noch tegen het recht op godsdienstvrijheid of de Grondwet, zolang aanhangers van de islam of het jodendom die per se vlees van onverdoofd geslachte dieren willen consumeren aan dat vlees kunnen geraken. Anders gezegd, een EU-lidstaat (of regio) mag onverdoofd slachten op zijn grondgebied verbieden maar niet de invoer van vlees van elders onverdoofd geslachte dieren. Dat en nog veel meer staat kristalhelder in het arrest van het Grondwettelijk Hof.
_De eeuwige mythe
Ik verduidelijkte de resultaten van de IPSOS-enquête, uitgevoerd volgens de regels van de statistiek, die de opperrabbijn van Brussel had voorgesteld als ongeloofwaardig want in opdracht van GAIA. 7 op 10 Brusselaars zijn gewonnen voor een verbod op onverdoofd slachten. Een derde van de moslimbevolking in Brussel kant zich uitdrukkelijk niet tegen een verbod. Bijna 1 op 5 Brusselse moslims heeft geen mening. Iets meer dan de helft is tegen. Een derde voorstanders is dan wel niet de meerderheid maar toch ook geen kleine minderheid. Wat meteen ook de mythe ontkracht dat alle moslims in Brussel niets van een verbod moeten weten. Ik reageerde ook op de kwestie van de mislukte verdovingen: slachten is mensenwerk. De wettelijk voorziene bedwelmingstechniek correct toepassen ook. Daar moet men uiteraard streng op toezien en daartoe de nodige voorzieningen treffen. Alleen in een perfecte wereld of in de hemel wordt naar verluidt nooit gefaald. In de reële wereld moet men er alles aan doen om fouten en mislukkingen te voorkomen. Wanneer de elektriciteit uitvalt of de apparatuur hapert, moet zoals wettelijk vereist is, vervangapparatuur beschikbaar zijn. Daar zijn zeer strikte regels over opgenomen in de vigerende slachtwetgeving. Vandaag beschikken we over geen betere techniek om dieren die geslacht worden, zoveel mogelijk pijn en lijden te besparen. Geen verbod invoeren omdat vlees van onverdoofd geslachte dieren nog altijd uit Frankrijk, Nederland, Hongarije of Israël kan worden ingevoerd? Uit Hongarije en Israël wordt dergelijk vlees al ingevoerd. Nieuw-Zeeland is 's werelds grootste uitvoerder van halal gecertificeerd vlees van schapen, die voorafgaand aan de halssnede via elektronarcose bedwelmd worden, onder andere naar Indonesië, Maleisië, de Verenigde Arabische Emiraten én België.
Wachten met een verbod in Brussel tot de hele wereld verdoving wettelijk verplicht, inclusief voor religieuze slachtingen? Dan nog zouden de ultra's er tegen gekant zijn. Overigens heeft België niet gewacht op Spanje of buurland Frankrijk om in 1929 dierengevechten als corrida's en hanengevechten op zijn grondgebied te verbieden. Dat een bepaalde vorm van dierenleed niet wereldwijd verboden is, is geen reden om het niet in eigen land te verbieden. De Brusselse wetgever kan overigens enkel wetten invoeren die uitsluitend gelden voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Uiteraard kan het Brusselse Parlement zijn wetten niet aan het buitenland opleggen. De invoer verbieden van vlees van onverdoofd geslachte dieren die elders extreme pijn geleden hebben, kan niet. Men kan dat betreuren maar dat is de juridische realiteit conform de arresten van twee van de hoogste gerechtshoven. Ik reageerde op de economische argumentatie tegen een verbod. Ik pleitte voor een steun- en reconversieplan indien de cijfers zouden aantonen dat er effectief werkgelegenheidsproblemen zouden ontstaan bij een verbod. Ik stelde een langere overgangstermijn voor, waarvan men gebruik zou kunnen maken om de bezorgdheden van de geloofsgemeenschappen aangaande de doeltreffendheid van de bedwelmingsmethoden weg te nemen en hen uit te leggen dat correct uitgevoerde bedwelming niet de dood tot gevolg heeft, maar dat alle ernstig opgezette studies aantonen dat de vitale functies niet meer functioneren wanneer het dier helemaal is uitgebloed (dat laatste is een vereiste voor de orthodoxe joden, waaraan perfect voldaan wordt) en bedwelming het volledige verlies van bloed geenszins belemmert. Ik wees op de meest recente wetenschappelijke artikels, peer reviewed. Die bevestigen eens te meer de manifeste baten van correct uitgevoerde bedwelming, voorafgaandelijk aan de halssnede. En dat onnodig dierenleed inherent is aan het onverdoofd slachten.
(wordt vervolgd)
Lees hier deel 1 van dit essay.
Meer van Michel Vandenbosch