4 maart 2022
Inclusief
'Een complexe maar ongemeen boeiende stad als Brussel brengt heel wat uitdagingen met zich mee, maar biedt tegelijk ook zoveel potentieel.' (Caroline Pauwels)
Ook stedelijk weefsel kan een context vormen. De aanleiding om over context na te denken komt uit twee bezorgdheden.
Vooreerst de omgang met zoveel mogelijk elementen uit het zogenaamde 'containerbegrip' 'duurzaamheid', dat door Brundlandt in 1987 als volgt werd gedefinieerd: 'voorzien in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties, zowel hier als in andere delen van de wereld, in gevaar te brengen'.
Als definitie kan dat tellen. Er is echter een opvallende keerzijde aan sommige van de talloze oplossingen en doelstellingen die zich schijnbaar licht lijken aan te dienen, namelijk de zogenaamde 'greenwashing'. Greenwashing is een vals verhaal dat zich onheus nestelt in een samenraapsel van hippe duurzaamheidstermen of buzzwoorden, zonder dat er een authentieke en bonafide inhoud achter zit. Het is een kartonnen westerndecor, een 'decorated shed': postmodernisme met voorwendsels. Een leugenachtigheid die je enkel kan doorzien door de gehele context zoveel mogelijk onder ogen te zien en met ambitie zoveel mogelijk de werkelijke inhoud van de container te verkennen.
Een tweede reden om het over context te hebben is de actuele vraag of men zich nog kan inlaten met de inhoud van de producten van Freud, Heidegger, sommige kunstenaars, van cineasten tot dichters, wanneer die charlatans blijken te zijn, of tekenen van normvervaging vertonen, gezien vanuit de context anno 2022? Zijn de 'toenmalige' context, de historische omstandigheden, de tijdsgeest van toen, hierbij een verontschuldiging voor een 'woke' fout-bestempeling?
Context: 'ensemble des relations organisées entre les éléments significatifs d'un discours'.
Een etymologie die ook verwijst naar: verweven, combineren, complotteren, samenspannen, intrige, knopen, beramen, plannen. Wat een weelde, al die synoniemen en hun subtiele verschillen. En dan zijn we nog niet eens toe aan die twee andere woorden: 'significant' (wat is de keuze uit alle zich aandienende elementen) en 'discours'. Dat laatste: labels, handleidingen, verkooppraatjes inbegrepen.
De vragen hierboven zijn niet meteen te voorzien van een antwoord. Er is de context van cultuur, van identiteit, van tijdsgewricht. Ook van een kolossale al dan niet digitale informatiestroom, waar of niet waar. Wat gebeurt er wanneer je wordt geconfronteerd met een boekenwinkel of bibliotheek waar zich duizenden boeken in ophouden? Of wanneer je bij een woord zoals 'sustainability' ongeveer 4 130 000 000 zoekresultaten vindt in welgeteld 0,48 seconden? Een eerlijke strategie zal nodig zijn, waarbij je moet kiezen: wat wil je bereiken ?
De digitale verwelkoming bij een lezing die ik onlangs bijwoonde, luidde als volgt: 'Evolutie van sectordenken naar systeemdenken. De energietransitie wordt benaderd vanuit de ruimtelijke context en vertaald naar individuele woningen'. Een verzameling, een context aan woorden die we al twintig jaar horen waaien. Dat laatste leidt als eens naar ongeduld, met een slopend trage aanpak en, als teer druppelend bewustzijn van inzichten. Containers aan begrippen die nooit geledigd geraken, waardoor andere snelheden, een scherpere focus zich opdringen. Tijd is een reusachtige context: de rode draad in het weven.
Zoeken naar een oplossing, innovatie, met inbegrip van alle elementen, betekent holistisch omgaan met de afwegingen om tot die keuze te komen. Bijvoorbeeld beschouwingen over 'water' in een uur spreektijd bundelen: 'water', nochtans schijnbaar een eenvoudige molecule.
Informatievoorzieningen en hun inhoud deinen razendsnel uit. Ze doen denken aan de snelheid waarmee moderne getouwen, schering en inslag, de weefsels laten uitrollen. Textuur en verwevenheid van verschillende elementen vormen samen context. Voor een architect zal het in het beste geval de eerste zorg moeten zijn: zich de volledige context eigen maken. Te werk gaan zoals beschreven door de universalist Vitruvius, wanneer hij de taak van een architect onder de loep nam. Men diende met kennis van alle elementen te werk te gaan, en door deze samen te voegen, te komen tot het beste der mogelijke ontwerpkeuzes. Vandaag zal men steeds minder zomaar een bulldozer of sloophamer aanvoeren wanneer de context van een 'circulaire economie' gewaardeerd wordt. Nog zo'n zoekterm om even in te verdrinken. Of de betonstop: bouwen zonder aansluiting op de context van een grit van energie, water, afvalbehandeling, onderwijs, nabijheid van winkels en andere voorzieningen wordt maatschappelijk steeds duurder en de facto, feitelijk dus, onverantwoord.
De context van deze blog: dit paar woorden komt terecht in een weefsel, als een inslagdraad in een net van kettingdraden. Een reeds opgespannen net, door anderen klaargelegd of opgehangen. Vallen in een vangnet van een goede bibliotheek, een gedragen canon van teksten, de juiste en inclusieve nieuwsbrieven, een diverse omgeving zoals een stad of gemeenschap. In Brussel worden 57 verschillende talen of taalcombinaties bij de buren gehoord: daar is nog werk aan de verwevenheid, maar het brengt een schattenkamer aan mogelijkheden.
Holisme is een voorwaarde om vooruitgang te boeken. Van binnenuit bekijken wat de invloeden zijn en aan de buitenkant verkennen welke de elementen zijn die ons omringen. Samen brengen ze innovatie. Terugkijken waar de stroom vandaan komt en waar hij zal uitmonden. De vorm van een stroom, een rivier, gelijkt sprekend op de morfologie van een boom van wortelstel tot kruin. Dat beeld als leidraad voor een inclusieve, verweven aanpak van de context om tot een organisch en gedragen geheel te komen.
De doorgedreven behandeling van het conglomeraat aan data ondersteunt steeds meer de zoektocht naar een nieuw sociaal contract, zoals Minouche Shafik dat in Samen beschrijft. Een samenlevingsvorm die als een fijnmazig vangnet werkt, een weefsel of filter dat alle elementen vangt die kunnen bijdragen tot verbondenheid, dat de rivaliteit vermijdt, grenzen respecteert, een 'reculer pour mieux sauter', bijvoorbeeld naar de ambities van 2030.
Voorbijgaan aan de door de Verenigde Naties gezette doelstellingen ('Sustainable Development Goals') zou de verwaarlozing betekenen van context, het weefsel dat ons met elkaar verbindt en samen houdt, en daarmee een oud normaal van louter winstbejag verderzetten, en de nodige, steeds urgentere prioriteiten opzij laten staan. Steeds meer feitelijkheid bewijst dat dit laatste onvermijdelijk achteruitgang en verlies betekent.
Je kan bij dit alles zelf een focus kiezen, de volledige context is een enorm web: in het midden ervan verlies je door overdreven gulzigheid de controle en breekt je vangnet. Voedsel, water, de anders-anderen, veiligheid, armoedebestrijding, gezondheid, onderwijs.
Dit enorme web kan echter ook een uitspansel vormen waarin je verlichting vindt, net zoals wanneer je een zeil opzet voor je eigen reis: door aan het juiste touw te trekken.
Meer van Francis Geldof