17 januari 2022
De inconsistenties van degrowth: ontkoppeling (deel 3 van 5)
In deze artikelenreeks wijs ik op vier inconsistenties of eenzijdige opvattingen binnen het degrowth-gedachtegoed. De degrowth-beweging wil de economische productie en consumptie verminderen, omdat ze niet gelooft in duurzame, groene groei. Degrowth-activisten wijzen op de problemen van economische groei, maar ze negeren gelijkaardige problemen bij degrowth.
Degrowth staat negatief tegenover economische groei, want een groene groei vereist een sterke ontkoppeling tussen economische welvaart en milieu-impact. We zien wel een relatieve ontkoppeling tussen bijvoorbeeld energieverbruik en economische groei: de afgelopen decennia daalde de energie-intensiteit van de economie (de hoeveelheid verbruikte energie per euro bnp) met ongeveer 1% per jaar. Ook de dalende prijzen van grondstoffen (mineralen, voeding … ) de afgelopen decennia is een aanwijzing voor een relatieve ontkoppeling tussen bnp en grondstoffengebruik.
Natuurlijk, als de economie (het bnp) met pakweg 2% per jaar groeit, dan zal het totale energieverbruik ook nog stijgen (met 2%-1%=1%). Een relatieve ontkoppeling tussen milieu-impact en economische welvaart is niet voldoende. Een daling van de milieu-impact bij een stijging van economische welvaart vereist een absolute ontkoppeling, waarbij de daling in energie- en grondstoffenintensiteit sterker is dan de economische groei.
Op het vlak van klimaatimpact zien we al sterke aanwijzingen van een absolute ontkoppeling. In zowat alle hoge-inkomenslanden (Noord-Amerika, Europa, Australië … ) zien we de afgelopen 15 jaar (sinds 2005) een daling van de consumptiegebaseerde CO2-uitstoot per persoon met ongeveer 25%. Een degrowth-activist kan er terecht op wijzen dat deze absolute ontkoppeling nog niet sterk genoeg is: een reductie van 25% over 15 jaar is nog te traag om klimaatdoelstellingen te behalen. Maar op zijn minst moeten we erkennen dat er bewijs is voor de mogelijkheid van absolute ontkoppeling tussen milieu-impact en bnp. Een stijgend bnp samen met een dalende milieu-impact is mogelijk.
Wat degrowth-activisten vooral negeren, is dat er helemaal nog geen bewijs is voor de ontkoppeling waar zij voor staan, namelijk die tussen welzijn en bnp. Er is nog geen enkel land dat tegelijk een stijgend welzijn van de bevolking en een dalend bnp kende. Alle landen die een periode met dalend bnp kenden, zagen in die periode ook aanwijzingen voor een dalend welzijn door lagere levensstandaarden, dalende koopkracht en hogere werkloosheid. Er is bij economen allesbehalve een consensus over hoe een ontkoppeling tussen welzijn en bnp kan worden gerealiseerd. De vrees is dat een sturing van de economie om het bnp te doen dalen, heel snel negatieve neveneffecten veroorzaakt die nefast zijn voor het welzijn van de bevolking (bv. hogere werkloosheid door lagere arbeidsproductiviteit, meer overheidsschulden door lagere belastinginkomsten, meer armoede in arme landen door dalende export naar krimpende rijke landen). Een ontkoppeling tussen welzijn en bnp lijkt veel minder realistisch dan een ontkoppeling tussen bnp en milieu-impact.
Meer van Stijn Bruers