17 januari 2022
Ben ik wel woke genoeg? (23)
'Do we bother to examine the evidence?'
Het begon allemaal met een krantenberichtje. De American Humanist Association had in april 2021 de evolutiebioloog Richard Dawkins een prijs ontnomen. De AHA stelde dat Dawkins onder het mom van het wetenschappelijke discours gemarginaliseerde groepen (men doelde op transgenders) had vernederd (zie afl. 1). Mijn verontwaardiging, niet over de uitlatingen van Dawkins, maar over het besluit van de AHA, bracht mij tot de vraag: 'Ben ik wel woke genoeg?' Na een ontdekkingstocht door het hallucinante Land van Woke probeer ik een balans op te maken.
_Intellectuele schwalbes
In de eerste aflevering citeerde ik de definitie die Wikipedia geeft voor de term 'woke':
'Woke is a term that refers to awareness of issues that concern social justice and racial justice. It is sometimes used in the African-American Vernacular English expression stay woke. Woke resurfaced in 2014 during the Black Lives Matter movement as a label for vigilance and activism concerning racial inequalities and other social disparities such as discrimination against the LGBTQ+ community, women, immigrants and other marginalized populations.'
Woke wil dus zeggen, dat je een open oog hebt voor onrecht. Dat oog is ondertussen bij velen zo opengesperd, dat men overal onrecht waarneemt c.q. meent waar te nemen. Elk individueel gevoel van onvrede wordt tegenwoordig al snel opgevat als een bewijs dat er sprake is van onrecht. We kunnen ons slachtofferschap 24/7 op de sociale media delen en komen gemakkelijk in contact met 'lotgenoten', die maar al te graag ons gelijk bevestigen. Samen sta je sterk.
Universiteiten lijken de laatste jaren in toenemende mate bevolkt te worden door kwetsbare zielen die gebukt gaan onder een loodzwaar rechtvaardigheidsgevoel. Dat rechtvaardigheidsgevoel haalt helaas niet altijd het beste boven in mensen. Zoals een voetbalwedstrijd omlaag wordt gehaald door spelers die met een schwalbe de scheidsrechter proberen te verleiden om een tegenstander een rode kaart te geven, zo worden universiteiten omlaag gehaald door studenten die intellectuele schwalbes uitvoeren waarmee ze het management proberen te verleiden om een docent de les te lezen of zelfs te ontslaan.
Zodra een docent het namelijk waagt om woorden te gebruiken (zoals 'handicap'; zie afl. 11) of meningen te uiten ('ik kan een persoon met een penis niet zien als een lesbienne'; zie afl. 22) die de studenten onwelgevallig zijn, schreeuwen ze moord en brand en dringen ze er bij het management op aan om maatregelen te nemen, want de studenten voelen zich, zo zeggen zij, niet langer veilig zolang die docent daar rondloopt. Ik vrees dat menig manager, als hij de van pijn vertrokken gezichten van de studenten ziet, onwillekeurig moet denken aan de beroemdste zin uit de Dreigroschenoper: Erst kommt das Fressen, dan kommt die Moral. De studenten vertegenwoordigen immers een grote economische waarde. Zonder studenten geen inkomsten. De docent krijgt een waarschuwing of moet zelfs vertrekken. Tevreden staan de studenten weer op en gaan door met de wedstrijd.
Voor de goede orde, intellectuele schwalbes komen ook buiten de academische wereld voor en soms blijken de schwalbes niet eens nodig te zijn en trekt een scheidsrechter op voorhand een kaart, uit bezorgdheid dat er iemand gekwetst zal worden. Zo kreeg Dante Alighieri (1265-1321) een kaart van de eigenaar en uitgeef-directeur van Blossom Books, Myrthe Spiteri (1986). Zij schrapte de naam van Mohammed uit de nieuwe vertaling die Lies Lavrijsen (1978) had gemaakt van De goddelijke komedie. De uitgeefster gaf aan De Standaard van 23 maart 2021 de volgende verklaring:
'We wilden niet onnodig kwetsen. Bij Dante ondergaat Mohammed een grof en vernederend lot, alleen maar omdat hij de voorloper van de islam is. Met onze reeks vertalingen willen we klassieken van de literatuur op een toegankelijke en prettige manier beschikbaar maken voor nieuwe, vooral jongere lezers. Het zou jammer zijn als die lezers door die passage op de tekst zouden afknappen.'
_Moraal
Het Land van Woke wordt bevolkt door de meest uiteenlopende groepen, groepjes en individuen die zich allemaal slachtoffer voelen en de wereld willen verbeteren. Een kleine kanttekening bij dat laatste: de wereld dient zich aan hen dient aan te passen.
Wat de Wooklanders gemeen hebben is wat ik zou willen noemen een 'Moraal der Sociale Rechtvaardigheid'. Ze zeggen vaak dat ze het moreel relativisme aanhangen (d.w.z. dat er geen voor allen geldende waarden bestaan; ieder van ons leeft immers in zijn eigen werkelijkheid), maar hun morele oordelen zijn zéér absolutistisch. Ze delen de wereld op in machtelozen en machthebbers, in onderdrukten en onderdrukkers, in goed en kwaad. Wie het niet met hen eens is wordt uitgesloten. John McWhorter (1965) verwoordde het op 9 september 2021 tijdens het Internationales Literaturfestival Berlin als volgt:
'If you don't agree with this view, you are immoral. You are not supposed to be in the room. (…) If you don't think of power differentials as at the very focus of all intellectual, moral and artistic endeavor, you're a heretic, you don't deserve your job, you can't participate in the conversation and more to the point, you should be tarred on social media as an immoral person, as a racist, as a white supremacist. The idea being that we will not tolerate anybody who dissents from this particular point of view, because it's immoral.'
De Britse journalist en politiek commentator Douglas Murray (1979) schreef in zijn boek The Madness of Crowds: Gender, Race and Identity (2019):
'This book has focused on four of the most consistently raised issues in our societies: issues which have become not just a staple of every day's news, but the basis of a whole new societal morality. To raise the plight of women, gays, people of different racial backgrounds and those who are trans has become not just a way to demonstrate compassion but a demonstration of a form of morality. It is how to practise this new religion. To 'fight' for these issues and to extol their cause has become a way of showing that you are a good person.'
_To take stand
Van John McWhorter verscheen in 2021 het boek Woke Racism: How a New Religion Has Betrayed Black America. Hij droeg het boek op aan allen 'who find it within themselves to take stand against this detour in humanity's intellectual, cultural, and moral development'. In het voorwoord schrijft hij:
'This book is not a call for people of a certain ideology to open up to the value of an open market of ideas, to understand the value of robust discussion, and to see the folly of defenestrating people for disagreeing with them. My assumption is that the people in question are largely unreachable by arguments of that kind.
Rather, this book is a call for the rest of us to understand that people of a certain ideology are attempting to transform this country on the basis of racism.'
Rather, this book is a call for the rest of us to understand that people of a certain ideology are attempting to transform this country on the basis of racism.'
'This is not merely a book of complaint. My goal is not to venture a misty statement that today's hyper-wokesters need to understand that a diversity of opinions is crucial to a healthy society. Citing John Stuart Mill at them serves no purpose; our current conversations waste massive amounts of energy by missing the futility of "dialogue" with them. Of one hundred fundamentalist Christians, how many do you suppose could be convinced via argument to become atheists? There is no reason that the number of people who can be talked out of this religion should be any higher.'
'[M]y interest is not "How do we get through to these people?" We cannot, at least not enough of them to matter. The question is "How can we live graciously among them?" We seek genuine change in the real world, but for the duration we will have to do so while ever encountering bearers of a gospel itching to smoke out heretics and ready on a moment's notice to tar us as moral perverts.'
Spannend
_Wie zoet is krijgt lekkers
McWhorter beperkt zich in zijn boek tot het antiracisme in de Verenigde Staten als hij het over woke heeft. De voorgeschiedenis in de Lage Landen is weliswaar een heel andere dan die in de VS, waar het tot 1964 duurde voordat er met de invoering van de Civil Rights Act allerlei discriminerende wetgeving werd afgeschaft. Maar de ideeën over antiracisme worden door de Laaglandse activisten met enthousiasme overgenomen en hebben in 2011 geleid tot de jaarlijkse traditie die bekend staat als 'Kick Out Zwarte Piet'.
10 jaar Kick Out Zwarte Piet
Sinds de middeleeuwen kennen wij het Sinterklaasfeest. Toen het protestantisme opkwam kwamen er uit die hoek afkeurende geluiden, want het feest rook naar heiligenverering. In 1850 verscheen het moraliserende boekje Sint Nikolaas en zijn knecht. Het was geschreven door de Amsterdamse onderwijzer en kinderboekenschrijver Jan Schenkman (1806-1863) en bestond uit versjes en gekleurde prentjes. Sinterklaas komt aan met een stoomboot en vertrekt in een luchtballon! Tussendoor koopt hij koeken en boeken bij de lokale middenstand. En hij bezoekt de kinderen thuis en op school. Sinterklaas is oud en kan al die cadeautjes niet zelf dragen. Gelukkig wordt hij geholpen door een jonge knecht, met een kleurtje. Sinterklaas kijkt niet naar kleur; voor hem staat de mens – en dan vooral het kind – centraal. Sinterklaas is een kindervriend.
Er lijkt mij hier eerder sprake te zijn van een werkervaringsplaats dan van slavernij, zoals KOZP ons wil doen geloven. De knecht heeft zelfs een eigen paard waarmee hij over de daken rijdt. Hij zou er elk moment vandoor kunnen gaan, maar blijkbaar geven de arbeidsvoorwaarden daar geen aanleiding toe.
Het goede voorbeeld: kleur- en leeftijdoverschrijdende samenwerking
De huidskleur van de knecht is duidelijk aangeboren en zeker niet het gevolg van CO2-uitstotende hout- of kolenkachels, zoals KOZP ons maar al te graag wil doen geloven. Al die roetpieten van tegenwoordig zijn dus pure geschiedvervalsing.
De kleding van de knecht doet Moors aan. Dat zou heel goed kunnen, want de Moren overheersten het Iberisch Schiereiland van grofweg 711 tot 1492. Nadat de katholieken de macht hadden veroverd kickten zij de Moren en de joden out, tenzij dezen zich bekeerden en dat hebben de voorouders van onze gekleurde vriend blijkbaar gedaan, maar de oude cultuur is in de kleding nog terug te vinden. Dat hij Piet zou heten is een puur verzinsel. Schenkman noemt die naam nergens. Waarschijnlijk is men er later achter gekomen dat die jongeman Pedro heette en heeft men dat voor het gemak vernederlandst tot Piet.
Het verbaast mij dat Sinterklaas, ondanks de schandalen in de katholieke kerk, van harte welkom blijft in de Lage Landen, maar dat Zwarte Piet moet wegwezen. Als dat geen racisme is. Kick Out Klaas! Welkom Pedro Negro!
_Dat zijn eigenlijk geen mensen
De katholieke kerk doet trouwens niet moeilijk over kleur. Er zijn ook zwarte bisschoppen, maar die hebben zo hun eigen, menselijke problemen. In 2009 kwamen de Afrikaanse bisschoppen drie weken samen in Rome. Dat doen ze eens in de zoveel jaar. In het slotdocument werd opgeroepen tot eenheid. Waarom dat nodig was kunnen we lezen in een artikel in Trouw van 26 oktober 2009:
'Zo eensgezind als de meer dan tweehonderd Afrikaanse bisschoppen de afgelopen drie weken hebben doorgebracht in het Vaticaan, zo verdeeld zijn ze in de praktijk. Op de Afrikasynode schetste de Nigeriaanse kardinaal Arinze het probleem: bloedbanden met de eigen groep zijn voor veel Afrikanen sterker dan de band door het bloed van Christus.
Dat betekent dat de ene katholiek de andere katholiek als vijand ziet, wanneer die toevallig van de andere rivieroever komt en tot een andere etnische groep hoort.
"Ik ben Bantoe", zegt bisschop Willigers, al is hij dan ook een jongen uit Gronsveld. "Ik woon ten zuiden van de Nijl. Aan de overkant van de Nijl, in Oeganda, wonen de Niloten. Dat is als in Europa het verschil tussen Germanen en Franken. Een heel ander volk. De Bantoes hebben een woord voor de Niloten en daarmee zeggen ze dat dat eigenlijk geen mensen zijn." (...)
De etnische kwestie speelt bij bisschopsbenoemingen en verdeelt congregaties. Bisschop Joseph Willigers: "Als een bisschop een voordracht doet voor een opvolger, staan op dat lijstje altijd drie namen van mensen uit zijn eigen etnische groep. En degene die het wordt, bevoordeelt altijd zijn eigen familie. Je ziet meteen dat die baantjes krijgen en in een groot huis gaan wonen."'
Dat betekent dat de ene katholiek de andere katholiek als vijand ziet, wanneer die toevallig van de andere rivieroever komt en tot een andere etnische groep hoort.
"Ik ben Bantoe", zegt bisschop Willigers, al is hij dan ook een jongen uit Gronsveld. "Ik woon ten zuiden van de Nijl. Aan de overkant van de Nijl, in Oeganda, wonen de Niloten. Dat is als in Europa het verschil tussen Germanen en Franken. Een heel ander volk. De Bantoes hebben een woord voor de Niloten en daarmee zeggen ze dat dat eigenlijk geen mensen zijn." (...)
De etnische kwestie speelt bij bisschopsbenoemingen en verdeelt congregaties. Bisschop Joseph Willigers: "Als een bisschop een voordracht doet voor een opvolger, staan op dat lijstje altijd drie namen van mensen uit zijn eigen etnische groep. En degene die het wordt, bevoordeelt altijd zijn eigen familie. Je ziet meteen dat die baantjes krijgen en in een groot huis gaan wonen."'
_Everyone believes in the atrocities of the enemy
De mens is een groepsdier. De meesten van ons willen deel uit maken van een groter geheel en raken enthousiast als we een gezamenlijk ideaal hebben; dat geeft ons leven zin. Wat is er mooier dan samen te strijden voor een betere wereld?! Dat gaat in het algemeen wel gepaard met oogkleppen en selectieve verontwaardiging. Ik zal de linkse schrijver George Orwell (1903-1950) hierover aan het woord laten. December 1936 trok hij naar Spanje om het fascisme te bestrijden en sloot hij zich daar aan bij de Partido Obrero de Unificación Marxista (POUM). Mei 1937 raakte hij gewond door een kogel. Hij zag hoe de stalinistische Communistische Partij van Spanje vocht tegen de POUM en tegen de anarchisten. Over zijn ervaringen schreef hij het boek Homage to Catalonia, dat in 1938 verscheen. Een citaat:
'I have little direct evidence about atrocities in the Spanish Civil War. I know that some were committed by the Republicans, and far more (they are still continuing) by the Fascists. But what impressed me then, and has impressed me ever since, is that atrocities are believed in or disbelieved in solely on grounds of political predilection. Everyone believes in the atrocities of the enemy and disbelieves in those of his own side, without ever bothering to examine the evidence.'
We hebben allemaal de knie van de witte politieagent Derek Chauvin gezien op de nek van de Zwarte George Floyd (1973-2020). We hebben onze verontwaardiging en walging onmiddellijk omgezet in uitingen van solidariteit. Ook wij in de Lage Landen roepen daarom: Black Lives Matter!
Ja, racisme bestaat. Maar wil dat ook zeggen dat racisme de alles verklarende factor is voor bijvoorbeeld het aantal doden door politiegeweld of het aantal veroordeelden? Hieronder staan twee grafieken. Op de eerste is het aantal doden in de VS door politiegeweld per bevolkingsgroep te zien en op de tweede de dalende trend in het aantal gevangenisstraffen sinds 2006. Zwarte Amerikanen zijn gezien hun aandeel op de totale bevolking oververtegenwoordigd, maar wil dat zeggen dat racisme daar de enige verklaring voor vormt? We zien ook dat het aantal Zwarte Amerikanen dat veroordeeld is tot meer dan een jaar sinds 2006 sterk daalt. Wijst dat dan weer op een snelle vermindering van het racisme in de rechtspraak? Misschien is de werkelijkheid complexer dan we denken. Do we bother to examine the evidence? Of gaan we gemakzuchtig mee in het eendimensionale verhaal van antiracisme-activisten, omdat wij óók tegen racisme zijn?
Dodelijk politiegeweld in de VS
Afname van het aantal veroordelingen tot meer dan een jaar gevangenisstraf per bevolkingsgroep
En wat vindt u, beste lezer, eigenlijk van Black Lives Matter? De kans is niet gering dat u een politiek correcte sympathie voor deze organisatie heeft. Maar is BLM wel de organisatie die u denkt dat het is? Is het een politiek neutrale, geweldloze beweging die alleen maar aandacht vraagt voor het politiegeweld tegen Zwarte Amerikanen? Je zou denken dat BLM in de traditie zal staan van iemand als de vreedzame burgerrechtenactivist dr. Martin Luther King, maar is dat ook zo?
Een tweet in juli 2016 van een van de drie oprichtsters van BLM, Alicia Garza (1981), wijst daar niet direct op: 'White supremacy and capitalism are the underlying causes of state-sanctioned police orchestrated violence.'
_Weg met koning Lodewijk IX!
BLM is geen strak geleide organisatie, maar eerst en vooral een geniale slogan. Welk normaal mens vindt dat Black Lives Don't Matter? Er bestaan talloze afdelingen van BLM die allemaal hun eigen prioriteiten stellen. Zo demonstreerde BLM in St. Louis, Missouri op 27 juni 2020 voor het neerhalen van een standbeeld van koning Lodewijk IX. Wat heeft deze koning te maken met politiegeweld tegen Zwarte Amerikanen, zult u zich afvragen. Hij leefde immers van 1214 tot 1270, drie eeuwen voordat de Trans-Atlantische slavenhandel begon. Een begrijpelijke vraag, als u nog in de veronderstelling leeft dat BLM een politiek neutrale, geweldloze beweging is die alleen maar aandacht vraagt voor het politiegeweld tegen Zwarte Amerikanen.
Umar Lee was de organisator van het BLM-protest tegen het standbeeld. Hij werd in 1974 geboren als Brett Darren Lee, maar in de jaren negentig bekeerde hij zich tot de islam en veranderde hij zijn naam. Waarom, denkt u, moest het standbeeld van Lodewijk IX volgens Umar Lee verdwijnen? Dat was omdat deze koning had deelgenomen aan de Zevende en Achtste Kruistocht, in respectievelijk 1248-1254 en 1270. De Kruistochten, die plaatsvonden tussen 1096 en 1272, waren een reactie op de veroveringen door de moslims in de eeuwen die daaraan voorafgingen. Vanaf 1056 werden christenen uit Europa niet langer toegelaten in de Heilig Grafkerk in Jeruzalem. Umar Lee had anno 2020 dus nog een appeltje te schillen met Lodewijk IX.
Tijdens de demonstratie in St. Louis werden enkele biddende katholieken aangevallen. Umar Lee was natuurlijk niet direct verantwoordelijk voor dit geweld, net zo min als BLM-oprichtster Alicia Garza direct verantwoordelijk was voor de demonstratie tegen het standbeeld. Maar dat is waarom ik BLM in de eerste plaats zie als een geniale slogan. Tegen de slogan kan niemand bewaar hebben, want het gaat toch over geweld van racistische politieagenten tegen onschuldige Zwarte Amerikanen? Vervolgens kan iedereen onder het banier van BLM zijn of haar of hun eigen strijd voeren, ook al heeft het niets met politiegeweld tegen Zwarte Amerikanen te maken. En als je kritiek hebt, dan ben je een white supremacist of een racist of een islamofoob.
Brett Darren Lee alias Umar Lee, BLM St. Louis, Missouri
Things turned violent
'Pray for peace'
BLM staat niet alleen in de strijd tegen de witte, kapitalistische samenleving, maar wordt daarin enthousiast gesteund door Antifa, u weet wel, die geheel in het zwart geklede, gemaskerde 'antifascisten'. En net als bij BLM kent Antifa geen leiders die verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor het geweld.
BLM en het meer anarchistische Antifa staan beide in de traditie van extreemlinks, dat langs buitenparlementaire weg de samenleving wil veranderen en niet opziet tegen het gebruik van geweld. Deze traditie gaat terug tot kort na de Grote Oorlog van 1914-1918. Door het toenemende geweld tussen extreemrechts en extreemlinks in de Weimarrepubliek werd het land onbestuurbaar, hetgeen bijdroeg tot het aan de macht komen van Hitler en tot een nieuwe wereldoorlog. Bij Antifa leeft de hoop dat na een periode met straatgevechten dit keer niet extreemrechts aan de macht zal komen, maar dat het socialistisch-anarchistische paradijs zal aanbreken. Daar zal vrede heersen, op voorwaarde dat iedereen hetzelfde denkt.
Een populaire methode in onze moderne tijd om dat paradijs dichterbij te brengen is het zogenaamde 'doxing', dat wil zeggen het via internet openbaar maken van persoonlijke informatie, zoals namen, adressen en telefoonnummers van 'tegenstanders', zodat anderen, je hoeft verder zelf niets te doen, op elk gewenst moment hun bijdrage kunnen leveren aan de strijd voor een betere samenleving door iemand te bedreigen of lastig te vallen.
Een berucht voorbeeld in West-Europa van waar doxing in het uiterste geval toe kan leiden was de onthoofding van de 47-jarige Franse leraar Samuel Paty op 16 oktober 2020 door de Tsjetsjeens-Franse Abdouallakh Anzorov (2002-2020). De dader kende het slachtoffer niet en maakte een reis van 100 km om de leraar te straffen voor de inhoud van zijn les maatschappijleer op 6 oktober waar de vader van een 13-jarige leerlinge op Facebook meerdere keren over had geklaagd. Paty zou een islamofoob zijn. De berichten van de vader gingen viraal op Facebook en WhatsApp. De leerlinge was trouwens zelf niet bij die les aanwezig geweest, iets wat haar vader wist. Ze was kort daarvoor geschorst wegens haar gedrag, maar die reden had ze niet aan haar vader durven te vertellen.
_Epiloog
Woke, een open oog hebben voor onrecht in de samenleving. Wie is daar nou tegen? U en ik in ieder geval niet. Maar wij mensen zijn sociale dieren. We hebben de neiging om mensen waarvan we menen dat ze tot onze groep behoren, bijvoorbeeld omdat ze dezelfde idealen hebben, op hun woord te vertrouwen, het voordeel van de twijfel te geven, goed te praten als ze iets verkeerds doen of gewoon maar weg te kijken. En er wordt veel weggekeken. 'To see what is in front of one's nose needs a constant struggle', schreef George Orwell in 1946 in een artikel in The Tribune. Het is niet alleen een constante strijd, er komt nog een complicerende factor bij, die prachtig werd verwoord door Nobelprijswinnaar Richard Feynman (1918-1988): 'The first principle is that you must not fool yourself and you are the easiest person to fool.'
John McWhorter maakt in zijn boek Woke Racism: How a New Religion Has Betrayed Black America een onderscheid tussen de mensen die alleen maar het goede willen en de fanatieke voorvechters van een bepaalde zaak. Deze laatste groep noemt hij 'the Elect', degenen die zichzelf als uitverkorenen zien. Hoe moeten we ons opstellen tegenover deze laatste groep? McWhorter begint de paragraaf die als kop heeft 'Just say no' als volgt:
'What we must do about the Elect is stand up to them. They rule by inflicting terror, either through invective or quietly trailing off with the likes of "Well, I guess if you think racism is okay, then…" They think that to require them to engage in actual reason is heretically "white". There is nowhere to go with them from there.
Our response to this cannot be to simply fold, because this means giving up the post-Enlightenment society we hold dear. We must stop being afraid of these people, and once we do, there is something we need to steel ourselves against and get used to.
People often ask, "How can I talk to people like this without being called a racist?"
The answer is: You cannot.
That is, they will call you a racist, no matter what you do or say beyond what they stipulate as proper. Black people: Be ready for the alternate slam, that you are "self-hating" and "betraying your own people". They will say this to and about you.
The coping strategy, therefore, must be not to try to avoid letting them call you a racist, but to get used to their doing so and walk on despite it.'
Our response to this cannot be to simply fold, because this means giving up the post-Enlightenment society we hold dear. We must stop being afraid of these people, and once we do, there is something we need to steel ourselves against and get used to.
People often ask, "How can I talk to people like this without being called a racist?"
The answer is: You cannot.
That is, they will call you a racist, no matter what you do or say beyond what they stipulate as proper. Black people: Be ready for the alternate slam, that you are "self-hating" and "betraying your own people". They will say this to and about you.
The coping strategy, therefore, must be not to try to avoid letting them call you a racist, but to get used to their doing so and walk on despite it.'
Houd uw ogen open, beste lezer, kijk niet weg, onderzoek bewijzen die strijdig zijn met hoe u dacht dat het zat, houd uzelf niet voor de gek, laat u niet intimideren, en verdedig het vrije woord en de wetenschappelijke methode, ook tegen mensen die ogenschijnlijk dezelfde idealen koesteren als u.
Meer van Martin Harlaar