3 december 2021
Wat kies je?
Het meer dan voortreffelijke boek 'Dirk Verhofstadt in gesprek met Johan Braeckman' geeft me allerlei nevengedachten. Mijn brein waaraan die gedachten en een aantal vragen ontsnappen, is er toevallig. Door de evolutietheorie van Darwin weten we dat we er slechts 'par hasard' zijn gekomen. De mens had er evengoed niet kunnen zijn. Nu we het laatste jaar ook in onze contreien geconfronteerd worden met de – voor de meest kwetsbaren – schrijnende gevolgen van de klimaatcrisis én bovendien een hardnekkig virus ons – voor de meesten gezapig – pad kruist, wringt zich bij mij de filosofische vraag naar boven of we er misschien beter niet waren geweest. Uit eerlijke behandeling voor elke mens, uit empathie voor eenieder die een mensonterend leven leidt of geleid heeft.
Het is een utopie, maar in deze speciale tijden lijkt mondiale samenwerking meer dan ooit de gepaste strategie. De theorie van de in/out group, waarbij mensen kiezen voor hun eigen groep, lijkt hier te kunnen veranderen naar één grote ingroup. Zitten we immers niet allemaal in hetzelfde schuitje? Hebben we niet overduidelijk een gezamenlijke vijand in de onzichtbare gedaante van een virus? En hebben we er ook niet allemaal alle baat bij om de klimaatverandering deftig aan te pakken?
Dat blijkt nochtans zeer moeilijk te realiseren. Politici denken aan hun kiespubliek, farmaceutische bedrijven houden vast aan patenten, er is geen solidariteit tussen landen en de verschillende meningen leiden tot polarisatie. Bovendien zijn er krachten die in een crisis opportuniteiten ontwaren om hun agenda werkelijkheid te maken.
Maar terug naar Darwin. De wereld bestaat miljarden jaren, hierin zijn we een klein onderdeel. De enigen met een brein dat kan nadenken, waaruit gedachten voortvloeien. Het bestaan kan je op vele niveaus bekijken. Op wereldvlak, op kleinschaliger vlak en op het persoonlijke vlak. Het opmerkelijke is dat je op elk niveau de situatie anders kan benaderen en tot een ander besluit komt, waardoor je dus verschillend of dissonant handelt. Uit opperste eerlijkheid zou je alles op wereldvlak moeten bekijken, om de planeet te beschermen. Van daaruit vloeit dan automatisch voort dat je ook de mens, elke mens, beschermt. Elke mens. Want terwijl we kampen met twee crisissen, voltrekt zich ook een humanitaire crisis. Er verdrinken mannen, vrouwen, kinderen op zee. Dat alles belet bepaalde groepen niet om op navelstaarwijze de aandacht te vestigen op de eigen steen in de comfortabele schoen.
In hetzelfde boeiende boek wordt ook religie uitvoerig en helder belicht. Minder mensen worden religieus en dat is een goede zaak, maar toch heeft religie nog steeds een overweldigende impact op levens. En dit op verschillende wijze. Het boek doet ons ook realiseren hoe massaal veel mensen een gruwelijk einde kenden. Denk maar aan de vele zogenaamde heksen die beestachtig vermoord werden op basis van aannames die nergens op sloegen. Het gaat de goede richting uit, we zijn humaner geworden, maar er is nog werk aan de winkel.
Uit eerlijk oogpunt blijft het een vraag. Had de evolutie beter een andere wending genomen? Was dat beter geweest voor zowel mens als planeet ? Als je een gedachte-experiment zou doen, wat kies je? Ook als je goede kaarten getrokken hebt, toch kiezen voor het gegeven dat de mens er beter niet was geweest? Uit de humane overweging dat dan miljarden mensen onnoemelijk veel leed was bespaard geweest? Of trek je de persoonlijke kaart? Wat kies je?
Meer van Sophia De Wolf