25 oktober 2021
Neutraliteit op school heeft een doel
Ex-leerkracht Laurens Van de Voorde meent dat het lerarentekort deels kan worden verholpen door het zogenaamde 'hoofddoekenverbod' af te schaffen (De Standaard 20 oktober 2021). Daarmee is hij de zoveelste auteur die iets wil afschaffen dat er niet is. Het verbod in het officieel onderwijs geldt 'voor alle zichtbare levensbeschouwelijke kentekens' en viseert niet de hoofddoek. Door het debat te voeren in termen van een hoofddoekenverbod wordt het neutraliteitsdebat een islamdebat. Het gaat niet over de hoofddoek, de islam of over om het even welke andere levensbeschouwing. Het gaat over de bescherming van de vrijheid van het individu en over samenleven in diversiteit.
Het streven naar neutraliteit wordt beschouwd als een noodzakelijke voorwaarde om jongeren de kans te geven zich los van elke levensbeschouwelijke of culturele druk te ontwikkelen tot zelfstandige, tolerante burgers. Uitgerekend omdat leraren rolmodellen zijn en gezag over de leerlingen uitoefenen, kan hun levensbeschouwelijke herkenbaarheid dat ideaal in het gedrang brengen. Leerlingen kunnen verkeerdelijk denken dat de levensbeschouwelijke overtuiging van de leraar navolging verdient (of net niet) om deugdzaam in het leven te staan.
Voor wie dat niet begrijpt, kan het misschien volstaan om in Van de Voordes tekst het woord hoofddoek te vervangen door een kenteken waarvoor je geen sympathie hebt. Geldt Van de Voordes pleidooi bijvoorbeeld voor leraren die een T-shirt met Mohammedcartoon of van Schild & Vrienden dragen? Wie niet bereid is om de zichtbare tekens van zijn levensbeschouwelijke overtuiging af te leggen, is niet bekwaam om voor de klas te staan en aan het ideaal van de officiële school bij te dragen.
Ongeacht hoe leerkrachten hun overtuiging invullen, conservatief dan wel progressief, het zijn de tekens zelf die het probleem vormen. Ze verwijzen naar levensbeschouwingen die ambigu zijn en daardoor een ongewenste schijn van partijdigheid kunnen wekken. Die is zowel voor de leerkracht als voor de leerling nefast. Als een leerkracht met een hoofddoek leerlingen in de les biologie afraadt om alcohol te consumeren, doet ze dat dan omdat dat een zonde is of vanwege de gezondheidsrisico's?
De grondwet bepaalt dat het officieel onderwijs neutraal moet zijn en respect moet betuigen voor de 'filosofische, ideologische of godsdienstige opvattingen van de ouders en de leerlingen'. Diezelfde grondwet beschrijft de negatieve godsdienstvrijheid en verduidelijkt dat 'niemand kan worden gedwongen op enigerlei wijze deel te nemen aan handelingen en aan plechtigheden van een eredienst'.
Dat zijn fundamentele principes van de democratische rechtsstaat die door zijn neutraliteit gegarandeerd worden. Hoe kwalijk het lerarentekort ook is, je bewijst het officieel onderwijs geen dienst door een bijkomend probleem te creëren en zijn neutraliteit uit te hollen.
(Tekst oorspronkelijk gepubliceerd in De Standaard, 22 oktober 2021. Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Jurgen Slembrouck