22 oktober 2021
Religieuze privileges
Het 'Ontwerp van decreet tot regeling van het toezicht, de erkenning van lokale geloofsgemeenschappen, de verplichtingen van de besturen van de eredienst en tot wijziging van het decreet van 7 mei 2004 betreffende de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten' plaatst de discussie in verband met ons kerk-staatmodel nog maar eens voor het voetlicht. Bevoegd minister Bart Somers (Open Vld) wil in de eerste plaats werk maken van een duidelijker erkennings- en veiligheidsbeleid inzake de godsdiensten in ons land. Maar het legt tegelijk bloot hoe de katholieke kerk over zichzelf denkt.
Dat zelfbeeld steekt schril af tegen de contingentie van een godsdienst die per toeval wél is blijven bestaan. De katholieke kerk beschrijft zichzelf in absolute termen: de eeuwige, de enige ware, de heilige apostolische enzovoort. Terwijl het niet veel scheelde of pakweg het mithraïsme was dé godsdienst van onze contreien geworden. De cultus van Mithras was immers naast het prille christendom de tweede officiële godsdienst in het Romeinse Rijk tot aan het begin van de vierde eeuw. Het christendom won het pleit en verwees het mithraïsme naar het knekelhuis van de geschiedenis. In Rome vind je een kerk – de San Clemente – die letterlijk plompweg boven op een mithraeum, een tempel gewijd aan Mithras, is gebouwd. Waarom zijn er nu wereldwijd naar schatting 2,4 miljard christenen en geen 2,4 miljard Mithras-aanhangers? Dat zal ongetwijfeld meer te maken hebben met de sluwe allianties die het christendom wist te sluiten, dan met het waarheidsgehalte van beide. Godsdiensten komen en godsdiensten gaan, maar er zijn er al véél meer gegaan dan dat er op dit ogenblik bestaan.
De katholieke kerk pretendeert daarbovenop nog eens dat zij de enige is die op een rechte lijn naar Christus kan bogen. De anderen, van orthodoxen over protestanten naar anglicanen, zijn allen van die rechte lijn afgeweken. Terzijde wil ik hier even opmerken dat het zeer twijfelachtig is of Jezus ooit een kerk heeft willen stichten. De nakende eindtijd die hij voorzag, maakte dat immers overbodig.
Van die toevallige samenloop van omstandigheden zoals hierboven geschetst, is in de retoriek van de katholieke kerk weinig tot niets te merken. Ze meet zich een imago aan van een organisatie van goddelijke oorsprong die ruimte en tijd, ja zelfs de wet transcendeert. Onlangs werd ze hierin bijgetreden door het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM). Dat riep de immuniteit van 'de Heilige Stoel' in om niets te moeten doen in de zaak van 24 slachtoffers van seksueel misbruik door geestelijken.
Ook in het kader van het bovengenoemde voorstel tot decreet meent de katholieke kerk dat ze zich boven het wettelijke kader kan verheffen. CD&V-voorzitter Joachim Coens, ingefluisterd door bisschop Johan Bonny, vindt dat de rooms-katholieke kerk anders zou moeten worden behandeld dan de overige religies omdat 'dit gaat over historie en traditie en we hier niet licht mogen over gaan'. Iedereen gelijk voor de wet, maar de paapsen toch iets meer gelijk dus.
Nu krijgt de katholieke kerk, samen met de andere erkende levensbeschouwingen in ons land, al heel wat tegemoetkomingen. De lonen van 'de bedienaren van de erediensten' worden met belastinggeld betaald door het ministerie van Justitie. Meneer pastoor woont in een door de gemeenschap bekostigde pastorie. De zogenaamde kerkfabrieken, die het katholieke patrimonium beheren, krijgen sponsoring van het gemeentebestuur of de provincie. Het katholiek onderwijs wordt royaal gesubsidieerd.
In de huidige context van toenemende secularisering en levensbeschouwelijke diversiteit zou men van onder andere de katholieke kerk toch wat meer terughoudendheid en bescheidenheid kunnen verwachten. De privileges waar godsdiensten zich op beroepen, zijn aan herziening toe.
Meer van Rik Lefevere