13 juli 2021
Van de goede bedoelingen, verlos ons Heer
Hoe zijn we toch aan die mistroostige contraproductieve misvatting gekomen om Goede Bedoelingen met oplossingen te verwarren? De waan dat het bezingen van weidse morele vergezichten hetzelfde zou zijn als het daadwerkelijk aandragen van remedies. Dat is de ziekte die utopische politiek heet en de ene politicus is al zieker in dat bedje dan de andere.
Zodra Goede Bedoelingen in handen komen van ideologen, activisten en ander gedreven volk, is het einde zoek. Hoe oprecht de initiële start ook is, het corrumperende effect van allerlei systeemdynamieken binnen de instituten die zich ermee bezighouden, is blijkbaar heel moeilijk te vermijden, laat staan uit te roeien. Ook al is er geen fraude of kwade wil aan de orde.
De frisgroene aanplant die een woud van stevige morele principes moet worden, groeit ongemerkt, maar onherroepelijk dicht met een woekering van mitsen en maren, pragmatische toegevingen, belangen en gekwetste ego's.
Het hoeft ook niet altijd een kwestie te zijn van openstaande achterpoorten. Als er ergens een spleetje van een halve millimeter is, dan wringt de misbruiker zich er als een schimmel doorheen. Als een goede maatregel kán misbruikt worden, zál hij misbruikt worden, dat is een constante. Wij lijken dat te aanvaarden als iets dat er nu eenmaal bij hoort, zoals verkeersongevallen bij slecht weer, maar die misgelopen Goede Bedoelingen kunnen veel erger zijn dan alleen maar spijtig of problematisch. We mogen bijvoorbeeld aannemen dat Karl Marx niet direct de strapatsen van Stalin, Mao en Pol Pot voor ogen had toen hij de onderdrukten der aarde in bescherming meende te nemen.
Zo'n vaart loopt het vandaag in de politiek voorlopig niet meer, maar de gelijkheidsobsessie en een utopische wijze van politiek bedrijven, neigt vaak nog liever naar helemaal geen oplossing dan naar een oplossing waarbij men sommige mensen niet helemaal gelijk behandelt. Ongelijkheid vinden we zo ergerlijk dat een halve oplossing verworpen wordt ten voordele van een ronkende verklaring die helemaal geen zoden aan de dijk brengt. Waar je gaat staan op dat spectrum tussen utopistische Moralpolitik en middelen die het doel soms iets te gemakkelijk heiligen van de Realpolitik, maak je zelf uit.
Voorbeelden van ontspoorde Goede Bedoelingen zijn er helaas ook vandaag nog genoeg.
Een eerste dat ik wil aanhalen is het onderwijs, waar de 'verbeteringen' en 'moderniseringen' tot de klaagzang van rectoren leidden over het niveau van hun instroom en een duik in de wereldranglijsten.
Vers in het geheugen ligt ook het iets te enthousiast 'doorfactureren' der sociale ondernemers die van de meer dan noodzakelijke ondersteunende subsidiëringen een auto-lucratieve nijverheid maakten.
Maar de moeder aller doorgeschoten Goede Bedoelingen is de ontwikkelingshulp. Met de druppels die daar in de loop der jaren naar hete platen gedragen zijn, kan je intussen een flinke binnenzee vullen. Het ware eenvoudiger geweest om al dat belastinggeld rechtstreeks op de Zwitserse bankrekeningen van de lokale potentaten te storten. Op den duur werd het zo erg dat zelfs Afrikaanse economen zoals onder andere Dambisa Moyo alarm moesten slaan wegens allerlei vormen van verlammende contraproductiviteit.
En als je dan denkt dat het qua schieten in eigen voet echt niet meer erger kan, duikt er een fenomeen op als woke. Zodra activisme naar hygiënistische zuiverheid begint te ruiken, wees dan op je hoede. Alsof er op het vlak van racisme, seksisme en lgbtq-rechten geen werk meer aan de winkel zou zijn, jagen ze iedereen die best bereid is om mee te werken in het harnas door culpabilisering van de agressiefste soort. Het venijnigste kwaad weet zich te vermommen als Goede Bedoeling en plant zich als een feelgoodmeme in het hoofd van de activist die zich heel blij met zichzelf en hautain aan de goede kant van de morele geschiedenis waant.
Dat er dingen anders lopen dan je gehoopt had, daar moeten we mee leren leven. Dat gebeurt op het wereldtoneel en dat gebeurt in ons eigen kleine voortuintje. Wie dat kan oplossen, mag het zeggen. Maar als zowat iedereen die met zijn twee voeten op de klasvloer staat, weet waar het misloopt; als insiders al jaren weten waar de wildgroei der subsidies aan te wijzen valt en als de financiële stromen die via Afrika naar Zwitserland en De Maagdeneilanden vloeien bekend zijn, is het dan geen goed idee om daar toch eens iets aan te doen? De manifeste en hardnekkige onwil om voor drastische oplossingen te gaan, terwijl de problemen bekend zijn, is bij wijze van spreken nog erger dan de mistoestanden zelf.
Goede Bedoelingen bevatten vaak onzichtbaar de minuscule zaadjes van het kwaad; ijverige ideologen voeden en verzorgen ze zodat ze groeien, bloeien en uiteindelijk bittere vruchten dragen.
En wij? Moeten wij geen klein zelfonderzoek doen? In ettelijke vrijzinnig-humanistisch geïnspireerde organisaties doen zeer veel mensen zeer veel goede dingen. Niks mis mee, integendeel. Gebeurt dat allemaal op de meest efficiënte manier zonder vastgeroeste, organisch en traditioneel gegroeide onaantastbaarheden? 't Is maar een vraag.
Laat ik afronden met een waargebeurde anekdote. Een goede vriend van me, met een veel beter karakter dan ik, besteedt zijn schaarse vrije tijd aan het organiseren van voedselbedelingen. Rond Kerstmis is er dan altijd een groter aanbod van deugdzame vrijwilligers. Ja, het christendom zit er toch nog altijd goed ingebakken. Zo kwam er op een keer een hele familie, gekleed in de duurdere leisure wear, met een volgeladen SUV het terrein opgereden. Met nieuwe ongebruikte werkhandschoenen begonnen ze de waar uit te laden en vroegen, struikelend over eigen deugdzaamheid, waar ze die konden uitdelen. Toen ze te horen kregen dat er ruim voldoende mensen met ervaring achter de klaarstaande tafels stonden en dat de 'klanten' zich het best voelden bij mensen die ze al kenden, was er zowel ontgoocheling als verontwaardiging op de gezichten te zien. Geen nood, zei mijn vriend, er is meer dan genoeg te doen in het magazijn en bij het groenten snijden voor de soep. Zo'n SUV heeft blijkbaar genoeg acceleratie om met gierende banden te kunnen vertrekken. Echt gebeurd.
Meer van Max Schneider