10 juni 2021
Aangetrokken tot foute mannen: een masochistisch verlangen?
Stel je de volgende situatie voor. Je komt binnen in een café en inventariseert de aanwezigen. Er zijn mannen in allerlei soorten en maten. Eén bepaalde man trekt de aandacht: dominant, aanwezig, aantrekkelijk en vaak een tikje arrogant. Waarom zou je net op deze persoon willen afstappen, terwijl er een ruimte vol mensen is met een toegankelijke en vriendelijke uitstraling? Waarom ben je er zo tot aangetrokken en wil je met hem naar bed, al ben je waarschijnlijk een van de velen en kom je met een leeg gevoel terug thuis? En waarom zou je er een relatie mee willen beginnen, als je weet dat het oppassen geblazen is?
_Evolutionair-biologisch: het dominantste mannetje van de kudde
Laten we beginnen bij de start van dit masochistische verhaal: waarom zijn vrouwen aangetrokken tot 'foute' of – zoals hier gedefinieerd – dominante mannen? Eigenlijk moeten we het niet ver zoeken. Net zoals bij de meeste diersoorten 'winnen' de meest dominante, sterke en agressieve mannetjes het vaak van de andere. Vanuit evolutionair oogpunt is dat logisch: de dominantste dieren hebben de meeste kans om te overleven. Zeker als ze ook nog eens knap zijn: dan vergroten hun kansen om de andere sekse te verleiden en zich voort te planten. Als vrouwtje is het dus geen slecht idee om het zaad te verkrijgen van een dominant en aantrekkelijk mannetje. Zo heeft ook het kroost betere kansen om te overleven en zich voort te planten. Wat je echter in de dierenwereld minder ziet, is dat man en vrouw na de conceptie en geboorte samen voor het kind blijven zorgen. Op dat ogenblik in de relatie heb je niet meer het dominantste mannetje uit de kudde nodig, maar wel de zachtaardige, helpende en lieve verzorger.
Tenzij je vlug een kind maakt met een dominante man en erna een zachtaardige man zoekt om het kind mee op te voeden, is het dus geen goed idee voor de mens om de dierlijke instincten te volgen. Moeten we ons als mens trouwens wel als dier gedragen? Het menselijke pallet is zo veel ruimer dan voortplanting, eten en slapen. Emotionele verbondenheid, creativiteit, warmte, rust, schoonheid en zingeving zijn voor veel mensen belangrijke invullingen van hun leven en zijn. Dat zijn eigenschappen die het best tot ontplooiing komen in geborgen, veilige en ondersteunende relaties. Laat geborgenheid en veiligheid nu niet de eerste woorden zijn die bij je opkomen als je denkt aan 'foute' of dominante mannen. Waarom blijft de verlokking van de dominante man dan toch zo groot?
_Psychologisch: de interessantste vangst (voor het ego)
Waarschijnlijk herken je het volgende scenario uit talrijke romantische films, boeken en songteksten. De dominante man, die er ook nog eens ontzettend goed uitziet, verschijnt ten tonele. Een man die lijkt op de knappe vampier uit The Twilight Saga, de succesvolle sm'er van Fifty Shades of Grey, de rijke kidnapper uit 365 Days of de populaire rugbyspeler in zowat alle Amerikaanse tienerfilms. Net zoals veel andere vrouwen voel je je tot hem aangetrokken. De concurrentie met andere vrouwen vergroot de interesse alleen maar. Ook zijn arrogantie (want hij weet dat hij goed in de markt ligt) maakt hem extra interessant, veel interessanter dan zachtaardige mannen die toegankelijker zijn. En die dus gemakkelijker binnen vallen te halen. Hoe uitdagender de jacht, hoe groter het verlangen en hoe bevredigender de vangst (of het gevangen worden). En wonder boven wonder: van alle vrouwen die aan zijn voeten liggen, kiest hij jou. Wat een fantastisch gevoel! Wat een egostreling! En wat blijkt? Wanneer het romantisch-fictieve verhaal zich verder ontwikkelt, blijkt de dominante man zich enkel en alleen voor jou ook te ontpoppen tot een lieve, charmante en romantische verzorger. Je krijgt het beste uit twee werelden: een dominante én zachtaardige man.
Tot de realiteit zich aandient. Denk je nu werkelijk dat mannen die bloed zuigen, seks als machtsmiddel gebruiken of zich als een onvriendelijke macho gedragen zich zullen ontplooien tot blijvend zorgzame en zachtaardige mannen?
_Maatschappelijk: de romantisering van de mannelijke veroveraar
Biologisch gezien zijn vrouwen in de mensen- en dierenwereld misschien geneigd om er het meest dominante mannetje uit te kudde uit te pikken. Op psychologisch vlak kan het binnenhalen van een dergelijk 'gewild' type tot egobevrediging leiden. Is de tijd niet aangebroken om als samenleving boven deze dierlijke en ego-instincten uit te stijgen? Op maatschappelijk niveau wordt dominant mannelijk gedrag gelukkig niet zomaar meer aanvaard, zeker wanneer dit tot de onderdrukking van de vrouw leidt. Populaire romantische entertainmentmedia, zoals bovengenoemde films en boeken, idealiseren en normaliseren de dominante protagonist echter nog geregeld. De man kiest en verovert de vrouw, zonder dat zij hier veel inspraak in heeft. De vrouw gaat hier vervolgens (na eerst wat getouwtrek) gewillig in mee. Niet alleen in films, maar ook in het echte leven komt dat maar al te vaak voor. Ook op meer subtiele wijzen. Van de man wordt verwacht dat hij als eerste initiatief neemt, trakteert, de agenda bepaalt en verovert. De vrouw ondergaat volgzaam; soms ook als wederdienst voor de traktaties.
De verovering van vrouwen door dominante mannen, die in films 'romantisch' lijkt, is niet altijd zo romantisch in de praktijk. Hoeveel vrouwen blijven niet achter met een leeg en misselijkmakend gevoel van schaamte, als ze tijdens de geromantiseerde verovering hun grenzen onvoldoende hebben bewaakt? Moet het initiatief niet even groot zijn aan beide kanten, in plaats van de man te laten bepalen en zelf een ondergeschikte rol aan te nemen? Dominantie betekent ook gedomineerd worden. Dominantie gaat vaak hand in hand met bazig gedrag, geen rekening houden met gevoelens van de ander, je eigen gang gaan en egocentrisme. Al deze eigenschappen gaan niet goed samen met een wederkerige of gelijkwaardige verhouding. In vele gevallen komt een ongelijke verhouding niet enkel tot uiting in het begin van een relatie, maar zal het ook doorspelen in de verdere partnerrelatie en het gezin. Hoeveel vrouwen nemen naast hun fulltime job nog steeds het huishouden en de zorg voor de kinderen volledig op zich? Dat terwijl de charmante Peter Pan met zijn vriendjes is gaan spelen, zonder een eerlijke of gelijke rol op te nemen in het huishouden. Moeten we niet stoppen met dominante mannen te romantiseren, als we een echt gelijkwaardige verhouding tussen mannen en vrouwen willen bereiken?
_Maatschappelijk: de romantisering van de passionele liefde
De vele sprookjes, liedjes en romantische films die de dominante man als protagonist opvoeren, romantiseren ook steeds opnieuw de passionele liefde. Pagina- of minutenlang ligt de focus op het hartstochtelijke aantrekken en afstoten tussen kat en muis, wat de passie alleen maar vergroot. Tot op het punt dat de vrouw zich overgeeft en zich smachtend in de armen van de foute man stort. Waarna het aantrekken en afstoten opnieuw kan beginnen. Passie wordt aangewakkerd door onduidelijkheid, onzekerheid en onbereikbaarheid. Eigenschappen die de dominante man nu net typisch karakteriseren. Wat gebeurt er nu als deze man de jacht opent op een sterke en onafhankelijke vrouw – zoals het type vrouw afgespiegeld in vele romantische boeken en films? Deze vrouw zal zich niet zomaar laten vangen, inpalmen en domineren. En zo begint de machtsstrijd, via een spel van aantrekken en afstoten, waarbij continu wordt gevochten om de touwtjes in handen te krijgen. Hoe sterker kat en muis elkaar uitdagen, hoe intenser de vangst en hoe interessanter het passiespel.
In de realiteit kun je het spel van aantrekken en afstoten niet lang volhouden. De aantrekking en de hoogtes zijn intens, maar de afstoting en dalen hels. De kicks zijn opwindend, maar je kunt niet van kick naar kick blijven springen zonder uitgeput en ziek neer te storten. Een langdurige passionele strijd is slopend, zuigt energie en holt uit. Het zorgt voor turbulente destructieve relaties, met weinig ruimte voor vertrouwen, rust en ruimte voor zelfontplooiing.
Indien de verslaving naar intense passionele hartstocht en kortstondige kicks heel groot is, zal een enkele of stabiele relatie nooit voldoende zijn om deze behoefte te bevredigen. Ofwel wordt binnen de relatie turbulentie gecreëerd, via steeds terugkerende 'passionele' cycli van wegduwen en veroveren. Ofwel wordt de stabiliteit binnen de relatie behouden, maar passie elders gezocht.
Indien de verslaving naar intense passionele hartstocht en kortstondige kicks heel groot is, zal een enkele of stabiele relatie nooit voldoende zijn om deze behoefte te bevredigen. Ofwel wordt binnen de relatie turbulentie gecreëerd, via steeds terugkerende 'passionele' cycli van wegduwen en veroveren. Ofwel wordt de stabiliteit binnen de relatie behouden, maar passie elders gezocht.
Passie en prikkels kunnen niet verward worden met liefde. In geromantiseerde, passionele verhalen en gedachtenspinsels is deze verwarring alomtegenwoordig: allesverslindende passie is liefde of leidt tot liefdevolle relaties, zelfs met stalkende vampieren of temmende sm'ers. Ben je er wel zo zeker van dat écht dominante mannen lief kunnen hebben, als jij ze maar genoeg liefde geeft? En wat wil je nu eigenlijk – de overrompelende passie van de foute man of de stabiliteit en geborgenheid van de goede man? Als je blijft vasthangen aan de romantische, passionele illusie, dan blijf je continu ontevreden en gekwetst achter. Als je blijft verlangen naar dat onvolwassen ideaalbeeld, zal dit ten koste gaan van echte wederkerige en gelijkwaardige liefde.
_Pleidooi voor de goede man: afscheid van het masochistisch verlangen
Waarom zou je een foute man willen, als er ook goede mannen bestaan? Al is de aantrekkingskracht van de dominante man vanuit biologisch, psychologisch en maatschappelijk oogpunt nog zo groot, je komt meestal van een kale reis terug thuis. Een van de cruciale sleutels in een liefdevolle relatie is gelijkwaardigheid. Zonder gelijkwaardigheid, vervalt de relatie maar al te vaak in een machtsstrijd om dominantie, bezit, controle enzovoort. Als de strijd (tijdelijk) door de man is overwonnen, brengt dit onderwerping van de vrouw met zich mee. Vrouwelijke onderwerping aan de man is iets wat we op geen enkel maatschappelijk niveau moeten willen. Een einde van #MeToo betekent ook een einde van de romantisering van dominante mannen.
Tot slot: betekent een gelijkwaardige langetermijnrelatie met een goede man het einde van alle passie? Natuurlijk niet. Je partner kan zowel het anker als de golven zijn. Passie kan in lange, geborgen relaties, via wederzijdse openheid tot verkenning en engagement, opnieuw aangewakkerd worden. Je kunt passie opwekken door zonder schroom elkaars fantasieën te beluisteren en ze samen verder te exploreren – met begrip voor elkaars grenzen. Passie gedijt ook op het mysterieuze, het nieuwe en het onverwachte. Kies er in de plaats van een passionele machtsstrijd voor om elkaar te laten groeien en ontwikkelen. Wanneer je elkaar in een nieuw daglicht te zien krijgt, door de ontplooiing van nieuwe vaardigheden of interesses, kunnen de vonken weer gaan overslaan.
Een liefdevolle en gelijkwaardige relatie betekent de fantasiewereld en onrealistische of onwaardige romantiseringen overboord gooien. Het betekent menselijke waarden laten primeren boven dierlijke. Dus keer dominante mannen als de Massimo Torricelli's (365 Days), Christian Greys (Fifty Shades of Grey) en Edward Cullens (Twilight) in deze wereld resoluut de rug toe. Van passie, plezier, kicks, knap uiterlijk en aandacht houden kan iedereen. Van elkaar – in al z'n facetten en als gelijken – houden, dat is de grote uitdaging. Maar wel de echte liefde.
Meer van Eowyn Van de Putte en Elif Stepman