12 maart 2021
Trap niet in de mythe van absolute zekerheid
Het meest voorkomende argument tegen coronavaccins betreft het snelle tempo waaraan ze ontwikkeld zijn.
Onder normale omstandigheden duurt zoiets ongeveer 10 jaar, terwijl de coronavaccins in minder dan een jaar ontwikkeld werden. Dat snelle tempo is te wijten aan het prioritaire karakter van de vaccins: het kreeg voorrang en meer financiële middelen. Toch stellen vaccinsceptici zich vragen. Als het vaccin in korte tijd ontwikkeld is, hoe kennen we dan de bijwerkingen op lange termijn? Die lange termijn heeft immers nog niet plaatsgevonden.
De waarheid is dat we die bijwerkingen niet kennen. Dat betekent echter niet dat we in het duister tasten. Tegen andere coronavirussen zijn er reeds vele vaccins ontwikkeld, en daar zagen we geen significante bijwerkingen op lange termijn. Er is dus een zeer lage waarschijnlijkheid dat er ernstige bijwerkingen zullen optreden. Dat concept 'waarschijnlijkheid' is zeer belangrijk binnen de wetenschappelijke bewijsvoering en dient een zwart-witbeoordeling van al dan niet absolute zekerheid te vervangen. Absolute zekerheid valt immers nooit te bereiken, behalve binnen de logica en de wiskunde.
_Humes inductieprobleem
Een belangrijke pionier hier is de Schotse filosoof David Hume (1711-1776). Hij kaartte enkele problemen aan in verband met inductie. Inductie is een gevolgtrekking waarbij we vertrekken van een eindig aantal observaties en conclusies trekken over de hele populatie, of naar de toekomst toe. Ongetwijfeld zal niemand eraan twijfelen dat een balpen naar beneden valt wanneer je ze loslaat; dat gebeurt telkens opnieuw. Hume stelt echter dat dat onmogelijk sluitend bewezen kan worden. Welk criterium hebben we immers om ervan uit te gaan dat de zwaartekracht zich de volgende keer niet anders zal gedragen?
Betekent dat dan het einde van het epistemologische gezag van wetenschap? Toch niet: ook driehonderd jaar later vertrouwen we nog steeds op de wetenschap. Dat komt door de grote waarschijnlijkheid die wetenschappelijke theorieën met zich meebrengen. Wat logisch mogelijk is, is niet noodzakelijk empirisch aannemelijk. Hoewel er geen enkele zekerheid bestaat dat balpennen niet in de lucht blijven zweven, is er natuurlijk veel meer kans dat zoiets niet gebeurt. Als ze toch zouden zweven, zou dat ons volledige wereldbeeld op z'n kop zetten. Het zou dan ook irrationeel zijn om zich van een oordeel over de balpen te onthouden.
Dat alles kunnen we toepassen op coronavaccins. We zijn niet zeker wat de bijwerkingen op lange termijn zijn, maar we kunnen ons wel baseren op andere vaccins tegen coronavirussen. Daarbij stelden zich nooit problemen op lange termijn; de neveneffecten die eventueel optreden, doen dat al op vrij korte termijn. Die vaststelling biedt ons geen absolute zekerheid, want ook als je duizend vaccins toedient, kan bij de duizend-en-eerste keer toch een ernstig neveneffect optreden. Maar die absolute zekerheid hebben we nooit, zelfs niet bij de vallende balpen. We weten wel dat de kans alvast veel groter is dat er geen bijwerkingen zullen zijn.
_Ernst van de gevolgen
Wanneer we overwegen om ons al dan niet te laten vaccineren, is de kansberekening op zich echter niet het enige waar we rekening mee moeten houden; ook de mogelijke gevolgen van elk scenario moeten we in rekening brengen. Als je naam in een loting onder miljoenen mensen terechtkomt waarvan er één geëxecuteerd zal worden, is de kans op overlijden klein. Toch zul je je niet vrijwillig registreren.
Maar in deze situatie zijn er twee lotingen, en moeten we onze naam sowieso voor een van beide opgeven: die van het virus, of die van het vaccin. Wie geen vaccin wil, stelt zich namelijk bloot aan het virus. Stijn Bruers illustreerde dat helder met een gedachte-experiment.
Tegenover een klein risico op schade bij een vaccin staat de zeer waarschijnlijke schade bij het virus. Niet alleen laat het virus zijn slachtoffers vaak dood achter, ook bij de overlevenden leidt het vaak tot orgaanschade en andere langetermijneffecten. Wie zich niet laat vaccineren, kiest impliciet voor het virus; onpartijdig blijven is onmogelijk.
Hoewel we niet absoluut zeker zijn dat het vaccin geen bijwerkingen op lange termijn heeft, zou het dus toch onverstandig zijn er niet voor te kiezen. Elke vorm van alledaagse en wetenschappelijke kennis gaat immers gepaard met vergelijkbare onzekerheid. Daarbovenop is het risico dat het virus met zich meebrengt veel groter. Laat de mythe van absolute zekerheid dus varen, en kies de grootste kans op gezondheid: een coronavaccin.
Meer van Stef Bracke