8 maart 2021
Geweldplegingen op vrouwen, anno 2020
Sinds de jaren tachtig houd ik gestadig mijn zakagenda bij. Daarin vermeld ik nieuws dat mij heeft getroffen; fragmenten van boeken en commentaar hierover; allerlei zaken waarvan ik een spoor wens te houden; feiten die zich hebben voorgedaan op reis; heerlijke maaltijden op restaurant en aangename verblijven in een hotel – zodanig dat ik dertig jaar later, als ik nog ooit tot in Singapore, Kaapstad of Salvador de Bahia zou geraken het plekje weet te vinden, dat hoe dan ook ondertussen werd platgewalst om ruimte te bieden voor een kantoorgebouw of een supermarkt. Mijn geheugen speelt mij parten; ik hoop nog over voldoende tijd te beschikken om mij in voornoemde onsamenhangende, maar eigen verhalen één keer te kunnen verdiepen. Zo was het dus! Dat heb ik meegemaakt! Een manier om met mijzelf wat grondiger kennis te maken, mij in mijn gedachtenwereld scherper te profileren.
In het begin van vorig jaar was het niet anders. Ik krabbelde voort over zaken die niet noodzakelijk kort voordien waren gebeurd en waarvan ik slechts enkele hier vermeld: het verblijf van Joseph Conrad in Brussel, waar hij zijn commissie moest krijgen voor zijn vertrek naar vrijstaat Congo, waarover hij later zijn meesterwerk Heart of Darkness zou schrijven; een citaat van Susan Sontag dat in het afgelopen jaar bijzonder relevant zou blijken te zijn: 'Nothing is more punitive than to give a disease a meaning – that meaning being invariably a moralistic one'; het bezoek medio januari aan de tentoonstelling gewijd aan Keith Haring in Bozar – een echte openbaring; op 24 januari, een zin uit dagblad Le Monde: 'Le point sur le virus apparu en Chine: 9 morts, 440 cas et une vigilance accrue' – het beestje was toen nog zo ver; een film ('L'Ennemi fraternel' van Joseph Rochlitz) dat op het 'Istituto Italiano di Cultura' werd vertoond; een boeiende lezing door em. hoogleraar Lambros Couloubaritsis over het geweld in het vertoog; overlijdens (van mijn vrienden 'Dries' Bekaert en Pierre Van den Branden; pianist McCoy Tyner; acteur Max von Sydow); verhalen over de eerste drama's teweeggebracht door het coronavirus in China, Iran, Italië ... En toen geraakte alles in een stroomversnelling. Vergaderingen in België en andere landen gingen niet door. In de kortste tijden werd Europa het epicentrum van de pandemie. Op 10 maart woonde ik voor het laatst in levenden lijve een vergadering bij: de herdenkingsplechtigheid op de ULB gewijd aan Algerijnse student geneeskunde Akli Aissiou, die 50 jaar eerder voor zijn woonst in Elsene door de Franse terroristische organisatie 'La Main rouge' werd geëxecuteerd. Op 11 maart 2020 riep de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) het coronavirus uit tot pandemie. Twee dagen later besliste ik gedurende een jaar te focussen op de krantenkoppen en artikels binnen bereik, met het oog op het redigeren van een boek handelend over gebeurtenissen gedurende de pandemie.
Deze nota's heb ik in de voorbije dagen herlezen om na te gaan welke weerklank de situatie van de vrouw wereldwijd, gedurende het afgelopen jaar, in de media had gekregen. En wat blijkt? Materies van zo'n uitgesproken belang als vrouwenrechten en klimaatopwarming werden in grote mate verdrongen door epiphenomena zoals het coronavirus en Donald Trump – vermoedelijk speelden zowel de daadwerkelijke verwaarlozing van hogervermelde problemen als hun gebrekkige rapportering door de media een rol. Op 9 april noteerde ik: 'Corona duwt al het ander nieuws weg'.
Wat wel, een klein aantal keren, werd vermeld is de scherpe toename in rapportering van huishoudelijk geweld, een logisch gevolg van het – wegens de plicht om in isolatie te gaan – opgedrongen en langdurig bij elkaar hokken van de twee partners, die in onenigheid verkeren. Doch – in tegenstelling tot 2018 en 2019 – raakten specifieke gevallen van feminicide, tenzij uitzonderlijk, in de vergeethoek. Nergens las ik, zeven weken na de jaarwisseling, over statistieken handelend over vrouwenmoorden. Op Google vond ik een bericht uitgaand van een – mij tot dusver onbekende – organisatie genaamd Le Collectif, volgens dewelke de media bereikbaar op internet gewag maakten van 128 feminiciden binnen het kader van een affectieve relatie in Frankrijk, in 2016; 138 in 2017; 120 in 2018 en 152 in 2019. Op 29 december 2020, zouden 95 vrouwen vorig jaar door hun gemaal of vorige partner zijn gedood. Méér huishoudelijk geweld, maar een derde mínder feminiciden? Op het eerste gezicht spreken deze gegevens elkaar tegen, tenzij ... vrouwen vaker en sneller klacht zouden hebben neergelegd voor huishoudelijk geweld – zoals zij dat vorig jaar ook deden voor seksueel geweld.
Behoorlijk veel aandacht werd besteed, voornamelijk in de Franse pers, aan de scherpe toename in klachten met betrekking tot pedofiele handelingen, incest, ander seksueel geweld vaak gepleegd in het kader van een onevenwichtige machtsverhouding binnen de affectieve of professionele relatie. Het lijkt alsof vrouwen het eindelijk aandurven om vrijuit te spreken. In het Frans zegt men: 'La parole se libère' en die woorden klinken zacht als ik ze, al typend, uitspreek.
Onderwerpen die nauwelijks aan bod kwamen waren kindhuwelijken, vrouwelijke genitale verminking, eremoorden, de weerslag van de pandemie en van de gerelateerde restrictieve maatregelen op de activiteit van sekswerksters. Een laatste bedenking: de verdere liberalisatie van abortus in België ging in 2020 wederom niet door wegens de herhaalde toepassing van vertragingstactieken door de christendemocratische (sic!) partijen, de N-VA en het extreemrechtse Vlaams Belang. Het Poolse Grondwettelijk Hof bepaalde dat het voortaan onwettelijk is om een zwangerschap vroegtijdig af te breken in geval van ernstige afwijking van de foetus. Het parlement in Honduras amendeerde de Grondwet in januari van dit jaar door in deze tekst te bepalen dat abortus in alle omstandigheden verboden is.
IPPF-directeur Alvaro Bermejo omschreef deze en andere wansmakelijke uitingen van machismo als een 'aanval op de lichamen en de rechten van vrouwen, met het oog op het behoud van de patriarchale controle over de samenleving – dit alles in naam van de moraliteit, religie, de bescherming van 'het zwakke geslacht', de familie, de kinderen, tradities en de natie'. De criminele leugens gebezigd door de meest reactionaire politici doorstaan het kritisch inzicht van de vrouwen en van alle vrouwvriendelijke mannen niet meer. Ooit komt er die broodnodige verandering: gendergelijkheid.
_Internationale Vrouwendag 2021
Bekijk hier de andere bijdragen ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag 2021.
Meer van Jean-Jacques Amy