5 maart 2021
Beste Johan
Ik had mezelf beloofd niks meer over Montaigne te schrijven, maar dat was zonder de waard gerekend. In dit geval: jij begint er zelf over door te verwijzen naar Roose en Bakewell – twee uitstekende boeken over onze gemeenschappelijke vriend Michel.
_1.
Ik moet toegeven dat ik langzamerhand meer over Montaigne lees dan dat ik hem herlees. En nu ik mezelf aan het outen ben, geef ik zelfs toe dat ik wel eens de aanschaf van een boek laat afhangen van het feit of Montaigne al of niet in de index staat. Zo creëer ik een soort virtuele vriendenclub.
En voor ik het vergeet: dank voor de verjaardagswensen. Bij verjaardagen probeer ik mij steeds te verbergen, maar Facebook is ongenadig: de wereld weet dat ik 70 geworden ben. Facebook is echter ook genadig, want ik kreeg veel wensen van mensen die ik lang niet gezien of gehoord, laat staan geknuffeld had. Tja, we zijn dus tegelijkertijd voor en tegen Facebook.
_2.
Zoals te verwachten kreeg ik ook cadeaus, en voorspelbaar waren dat boeken, en te voorzien ook dubbels. Eén (twee dus) daarvan is: De kunst van het ouder worden van Joep Dohmen en Jan Baars, een verzameling filosofen die zich over de dood buigen.
Ik had het boek al een tijdje, maar het komt van pas als cadeau dat ik kan wegschenken, want de meeste van mijn vrienden worden nu echt oud en moeten hun levensfilosofie aanpassen. Tien jaar geleden kocht ik het boek omdat er iets van Montaigne in staat, en de redacteur Joep Dohmen beschreef hem als een filosoof die nooit te beroerd is zichzelf te corrigeren:
Ik had het boek al een tijdje, maar het komt van pas als cadeau dat ik kan wegschenken, want de meeste van mijn vrienden worden nu echt oud en moeten hun levensfilosofie aanpassen. Tien jaar geleden kocht ik het boek omdat er iets van Montaigne in staat, en de redacteur Joep Dohmen beschreef hem als een filosoof die nooit te beroerd is zichzelf te corrigeren:
"Dat maakt hem, behalve sympathiek, ook tot een voorbeeld. Hij zegt: de filosofen hebben de neiging het leven steeds maar op bepaalde principes vast te willen spijkeren, maar dat is dodelijk. Je moet flexibel blijven. Hij erkent de tegenstrijdigheden die elk mens in zich heeft, ook hij zelf. Hij zegt: 'Goed, ik ben kuis; maar ik ben ook geil. Ik ben grappig, maar ik ben ook ongelooflijk saai. Ik ben twistziek, maar ik ben ook loyaal en tolerant'."
Een vat vol tegenstrijdigheden. Ik zap wat verder in het boek en lees een paar "grote filosofen over ouderdom". Wat leren we uit zo'n turf? Ik zou het niet weten. Of misschien wel het aanvaarden van de dood als iets heel redelijks? Maar wat doe ik precies met mijn onredelijk verdriet?
Misschien leer ik iets van Montaigne, wie aanvankelijk geobsedeerd is door het thema van de dood en er daarna over zwijgt vanuit de gedachte: we zien wel. Nu ja, ik schep ondertussen mijn eigen Montaigne. Ik fantaseer wat hij zou antwoorden op mijn vragen, waarbij ik vaak leer dat het probleem eigenlijk de vraag zelf was.
Laat me een beetje verder fantaseren naar aanleiding van wat jij schrijft over onze vriend Michel. Was hij een humanist? Zou hij slagen in de Test-jezelf van het HV? Dat blijkt complex, zoals je schrijft, hij trok zich terug uit het openbare en politieke leven. Mag een humanist dat wel? In elk geval, ik heb begrip voor zijn beslissing. Als humanist-in-wording herken ik zijn probleem. Daar zat hij dan (ik fantaseer) als magistraat die uitspraken moest doen over heksen. Waarschijnlijk wou hij hen een kalmeermiddel geven in plaats van ze te verbranden. Maar met zulke redeneringen geraak je in die tijd zelf op de brandstapel. Wat kon hij anders dan zich terugtrekken? En inderdaad, hij komt vanuit een humanistisch perspectief van de regen in de drop terecht. Mag een humanist zich wel terugtrekken? Stiekem zijn we daar waarschijnlijk beiden dankbaar voor en genieten we van zijn essays. En, geef toe, hij geeft ons een vrijgeleide om onze brieven te schrijven.
Op het moment dat ik dit schrijf, lees ik in de krant een bericht dat mij fascineert. Een hoge bons van de Republikeinse Partij zegt over senator Pat Toomey die Trump niet steunde: "We hebben hem daar niet heen gestuurd om met zijn geweten te stemmen". Ik herken dat. Jij ook?
_3.
Nogmaals iets over mijn verjaardag. Hip hip hoera, schreven sommigen. Hip ben ik waarschijnlijk niet meer, maar kom, toch hoera. Ik had dat even nodig, want de voorbije week maakte ik een levensbedreigende crisis mee. Voor mij dan toch. Hoewel ik me nu afvraag: waarom zijn er geen romans of films of series gemaakt over de bloedstollende ervaring die ik heb meegemaakt?
Eerst een beetje duiding. Hoewel ik de trotse bezitter ben van diverse vulpennen en potloden, schrijf ik vooral op een MacBook. Zo wordt die computer een verlengstuk van mijn leven. Het begon als een gereedschap die de schrijfmachine verving. Vandaag kijk ik met nostalgie naar schrijfmachines (en ik moet me inhouden of ik leg een verzameling aan, te beginnen met de Rheinmetall van mijn moeder die hieronder trouwens pronkt. Ik heb er onlangs via het internet een lint voor gevonden en gekocht – uit respect). Zoals W.F. Hermans schreef: "De liefste machine ooit uitgevonden".
Verder kijk ik ook met dezelfde liefde naar de oude Apples waarop of waarmee ik ooit werkte. En ik werk nog steeds op een Apple, hoewel die volgens Test-Aankoop te duur zijn wat prijs-kwaliteit betreft. Maar ja, de liefde voor een merk laat zich niet corrigeren door zulke platte argumenten.
(lees verder onder de foto)
Verder kijk ik ook met dezelfde liefde naar de oude Apples waarop of waarmee ik ooit werkte. En ik werk nog steeds op een Apple, hoewel die volgens Test-Aankoop te duur zijn wat prijs-kwaliteit betreft. Maar ja, de liefde voor een merk laat zich niet corrigeren door zulke platte argumenten.
(lees verder onder de foto)
© Ronald Soetaert
Een lang verhaal kort: ik vond dat ik recht had op een nieuwe computer voor mijn verjaardag (en een nieuwe iPhone en een nieuwe iPad). Als wachtwoord op al deze toestellen gebruikte ik lang: iRony. Ik kan het immers niet laten ironisch te zijn, hoewel mijn gevoel voor humor verdween als sneeuw voor de zon. Kortom, ironie is een luxe.
Het begon zo. De nieuwe computer werd geïnstalleerd via Time Machine, maar al mijn e-mailmappen met correspondentie van jaren waren verdwenen. Alsof ik niet geleefd had. Uren heb ik gezocht hoe dat kon hersteld worden op diverse fora die bewijzen dat het humanisme nog gedijt. Hier helpen mensen elkaar zomaar, omdat ze begrip hebben voor wat de medemens overkomt. Hier wordt de christelijke naastenliefde op een hoger niveau dan in de kerk beoefend. Kortom: ik vond een oplossing. Hierbij moet ik de steun van mijn zoon en dochter, digital natives, vermelden. En daar een filosofische bedenking aan toevoegen van antropologen – zoals Margaret Mead – die constateerden dat in complexe tijden kinderen ons de weg wijzen (zowaar geïnspireerd door de bijbel). Op de filosofische vraag waarom mensen nog kinderen zouden willen, heb ik door deze crisis een praktisch antwoord gevonden: om je te helpen bij problemen met de computer. Hetzelfde geldt voor vriendschappen. Wat zijn vrienden anders dan een helpdesk waar je steeds een beroep kan op doen? Verder besef ik dat je bij het kiezen van een vriendenkring ervoor moet zorgen dat er tenminste één computernerd bij zit (ook iemand uit de geneeskunde is op mijn leeftijd aan te bevelen).
Wat de computer betreft, alles is in orde gekomen. Kortom, na ingewikkelde procedures (het angstzweet breekt mij weer uit) beleefde ik een moment de gloire dat ik in jaren niet beleefd had. Zo zit ik hier nu tevreden te tikken. Het moest er even uit. Je kan niet meer beweren dat mensen-als-ik niets meer beleven. En passant kreeg mijn geloof in de mensheid en de technologie een boost.
_4.
Tot slot. Ik overweeg het recente boek van Bill Gates over de klimaatproblematiek te lezen. Als ik het goed heb, beweert hij dat we niet minder, maar meer technologie en wetenschap nodig hebben om die op te lossen. En ik zag een groene jongen als Dirk Draulans in De Afspraak fronzen en glimlachen. Fronzen omdat hij hier en daar gecorrigeerd werd, glimlachen om zijn mogelijk ongelijk. En uiteindelijk hoopvol lachen omdat hier misschien een interessante oplossing gesuggereerd werd. Misschien zal het boek mij ontgoochelen, maar zo'n moment in een gesprek ontroert mij. Waarom lezen wij? Om onszelf te corrigeren. Om jou te schrijven of van jou te lezen: zo had ik het nog niet bekeken. Op mijn zeventigste heb ik als goed voornemen genoteerd (een van de vele): het leven niet voor bekeken te houden.
De laatste paragraaf kan je doen vermoeden dat ik iets gedronken heb. Dat klopt, bij de cadeaus zat ook een fles whisky als troost. Monter druk ik 'verzenden' op de MacBook Pro.
Meer van Ronald Soetaert
De laatste paragraaf kan je doen vermoeden dat ik iets gedronken heb. Dat klopt, bij de cadeaus zat ook een fles whisky als troost. Monter druk ik 'verzenden' op de MacBook Pro.