7 februari 2022
Mag het ook iets anders zijn dan een jongen of een meisje?
Er wordt anno 2022 nog gekozen voor zachtroze of lichtblauw: de suikerbonen, de kleertjes, de inrichting van het eerste kamertje. Voor Olivia een prinsessenkamer, voor Noah een racewagen als bed. Maar … er is verandering op komst. Merkte je het reclamespotje op rond zes december? Het jongetje dat opfleurt omdat de Sint een pop bracht. Zulke spotjes houden beloftes in, op een 'geslacht' doorbrekende toekomst.
En dan is er ineens Philippe Geubels die het 'Taboe' doorbreekt.
Samuel De Schepper schrijft erover in zijn boek Aan de achterkant was alles in orde.
'Ik werd als meisje geboren, al voelde ik al heel jong dat ik een jongen was. Ik herinner me nog dat mijn tante vroeg wat Sinterklaas mij moest brengen. 'Een piemel', dacht ik dan, ik was vier. Elke zesde december keek ik hoopvol in mijn pyjamabroekje of hij eraan gegroeid was, die piemel. Als ze me later vroegen wat ik wilde worden, flitste er één woord door mijn hoofd: 'jongen'. Na heel lang worstelen met mijn genderidentiteit, na veel ellende en verdriet, koos ik uiteindelijk toch voor mezelf en startte mijn transitie naar man. Dat was de belangrijkste en beste beslissing in mijn leven. Want jezelf mogen zijn, is een eerste vereiste om gelukkig te kunnen zijn, om je leven zin te geven. Hoewel gender in mijn tienerjaren geen evident onderwerp was (Samuel is nu 59), zijn we momenteel getuige van een ware gender-r-evolutie. De meeste mensen zijn tevreden met het gender of geslacht dat hun wordt toegekend bij de geboorte. Voor velen is dit echter een levensbezwarend probleem.'
_M of V, een onmogelijke keuze
Het geslacht is bepalend voor onze persoonlijke en juridische identiteit volgens onze akte van geboorte, onze identiteitskaart, ons Burgerlijk Wetboek. Zelfs de kersverse transwet (1 januari 2018) wijkt daar niet van af. Deze wet maakt het mogelijk om op basis van het zelfbeschikkingsrecht juridisch het geslacht te wijzigen. Al blijft de keuze beperkt: M of V. Het binair systeem blijft overeind. Voor Samuel was deze binaire keuze aanvankelijk geen probleem, hij voelt zich prima als nieuwe man. Toch zegt ook hij dat het een gemiste kans is op een progressieve en visionaire wet. Of, om het met zijn woorden te zeggen: 'Velen voelen zich niet thuishoren in het hokje waarin ze zonder eigen inspraak worden gecategoriseerd. De binaire indeling man-vrouw is niet realistisch meer. In werkelijkheid zijn er veel meer genderidentiteiten en die zijn er eigenlijk altijd al geweest. We houden bijgevolg niet met iedereen rekening, sluiten mensen uit als we blijven gaan voor de keuze tussen M of V. Het schrappen van de juridische registratie van het geslacht zou enorm veel leed uit de wereld helpen.'
_Een revolutie voor het Burgerlijk Wetboek
Sinds de jaren 90 waaide er een wind door onze samenleving en wetgeving. Een wind van vrijheid, zelfontplooiing, zelfbeschikking binnen de universele mensenrechten. De aftrap werd gegeven met een wettelijk kader voor samenwonenden. In 2003 volgde de openstelling van huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht. Transgenders konden vanaf 2007 hun juridische geslacht laten aanpassen en sinds 2018 zelfs zonder enige medische ingreep en/of hormoontherapie. Door de vooruitgang van de medisch begeleide voortplanting kunnen ook homo's en lesbiennes eigen vlees en bloed hebben. Om het gezin compleet te maken, werd adoptie opengesteld voor de homoseksuele partner en werden meemoeders een juridisch begrip.
Het afstammingsrecht spreekt echter nog uitsluitend over een moederlijke en vaderlijke lijn, waarin enkel een vrouw kan bevallen en dit baren haar tot moeder maakt, en enkel haar mannelijke partner vader kan zijn. Het meemoederschap is een schuchtere poging om tegemoet te komen aan de 'vrouwelijke' ouder. Ons afstammingsrecht werd ingehaald door de medische realiteit. Nu al zijn er transgenders die hun kinderwens waarmaken en het kan ook, nu een sterilisatie niet meer verplicht is om het juridische geslacht te laten aanpassen. Transmannen – ooit juridisch vrouw, nu man – kunnen hun baarmoeder behouden en dus bevallen. Geloof het of niet, volgens ons huidige afstammingsrecht zijn ze 'juridisch' man en tegelijkertijd 'moeder' van hun kind. Bovendien duurt het niet lang meer of artificiële zaad- en eicellen zullen ervoor zorgen dat kinderen kunnen verwekt worden uit het genetische materiaal van enkel twee vrouwen of enkel twee mannen. Door stamceldifferentiatie zullen ei- en zaadcellen uit 'gewone' lichaamscellen kunnen gemaakt worden. Zo zal een vrouw bevrucht kunnen worden door haar eigen eicel en een zaadcel ontwikkeld uit een lichaamscel van haar vrouwelijke partner. Beide vrouwen zijn dan genetisch verwant met het kind. Wat een persoon ooit tot een man of vrouw maakte, is weldra niets meer dan een historische gedachtegang. De medische wetenschap dendert voort, het afstammingsrecht hinkelt hopeloos achterop.
Napoleon, die aan de basis lag van ons Burgerlijk Wetboek, ligt er niet meer wakker van, maar een bijzonder groot deel van onze samenleving wel. We zijn intussen zo ver dat we iedereen zijn geluk willen gunnen, maar hen ook besparen van een etiket van juridisch buitenbeentje vinden we niet nodig.
_M/V/X of genderneutraliteit
Het kan nochtans anders. Eenvoudiger. Menselijker. Het moet zelfs anders. Volgens een arrest van het Grondwettelijk Hof is de Belgische overheid verplicht om de opgelegde geslachtskeuze tussen M en V uit te breiden voor mensen die zich niet in het hokje van 'man' of 'vrouw' thuis voelen. Omdat er een verschil is tussen 'geslacht' en 'gender'. Philippe Geubels legt het uit zoals alleen hij dat kan: 'Geslacht is hoe we biologisch geboren worden. Gender is hoe we ons voelen.' En, dat valt niet altijd samen, zoals bij Samuel. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat je jezelf als 'cisgender' perfect vrouw of man mag en kan voelen in een 'vrouwelijk' of 'mannelijk' lichaam.
Naast M en V een X creëren als oplossing is een optie, maar niet duurzaam. Wie kan of moet er voor X kiezen? De ervaring uit Malta, waar de optie X al bestaat, bewijst dat het stigmatiserend werkt, dat de vele genderidentiteiten niet in hokjes te vangen zijn.
Een genderneutraal rechtssysteem zal komaf maken met al deze omwegen en discriminaties. We hebben hard gewerkt aan een rechtssysteem waarin mannen en vrouwen gelijk zijn, waarin seksuele geaardheid geen rem is op trouw- en kinderwensen, waarin transpersonen kunnen zijn wie ze zijn zonder dat hun mensenrechten geschonden worden. M of V, het is niet langer een voorwaarde voor je rechten. Het zijn juridisch lege dozen geworden, maar het enkele feit dat die lege dozen nog in de wetgeving staan, zorgt voor een reeks onnodige en verregaande gevolgen.
Een genderneutraal rechtssysteem zal komaf maken met al deze omwegen en discriminaties. We hebben hard gewerkt aan een rechtssysteem waarin mannen en vrouwen gelijk zijn, waarin seksuele geaardheid geen rem is op trouw- en kinderwensen, waarin transpersonen kunnen zijn wie ze zijn zonder dat hun mensenrechten geschonden worden. M of V, het is niet langer een voorwaarde voor je rechten. Het zijn juridisch lege dozen geworden, maar het enkele feit dat die lege dozen nog in de wetgeving staan, zorgt voor een reeks onnodige en verregaande gevolgen.
Stel je een rechtssysteem voor waarin je geslacht – net zoals je ras, religie – niet langer geregistreerd wordt. Je wordt geboren als persoon en leeft je leven zonder juridisch genderlabel. Je rugzak aan rechten en plichten zou er niet anders uitzien dan vandaag, maar het Burgerlijk Wetboek zou haar afstammingsrecht wel moeten herformuleren. Je geslacht wordt een privézaak, waaraan de wetgever geen gevolgen koppelt. En net zoals bij ras vervalt bij het einde van de registratie niet de bescherming tegen discriminatie.
_Een toekomst op maat
De tendensen vandaag tonen reeds genderindifferentie. De evoluties van morgen zijn ermee gediend. Het juridisch vasthouden aan het geslacht in een maatschappij waarin het belang van het genderonderscheid afneemt en genderfluïde de identiteit vormt, ontneemt het recht de rek die het nodig heeft. Behalve het hardnekkig gevoel van vanzelfsprekendheid in de hoofden belemmert niets ons het geslacht op dezelfde manier te benaderen als ras: indifferent.
Veranderen om te anticiperen is wat een maatschappij zuurstof geeft. De toekomst houden we niet tegen, maar zo houdt de toekomst ons ook niet tegen.
_'Taboe' – Mensen die hebben geworsteld met hun genderidentiteit
In de laatste reguliere aflevering van Taboe wordt Philippe Geubels vergezeld door vier mensen die hebben geworsteld met hun genderidentiteit: Jenna, Emmanuelle, Sem en Samuel. Herbekijk de aflevering hier.
Meer van Jacinta De Roeck en Samuel Dali De Schepper