18 januari 2021
Wetenschappers waarschuwen de mensheid!
De Trump-administratie zal voor altijd gelinkt worden aan fake news. De president die tot 20 leugens per dag vertelde tijdens zijn hele regeerperiode zal spoedig (en hopelijk voor altijd) verdwijnen van het wereldtoneel. Ook de globale wetenschappelijke wereld slaakt een zucht van verlichting. Topvakbladen zoals Nature en Science publiceren slag om stoot editorialen om aan te geven wat de nieuwe regering Biden/Harris zal betekenen voor het wetenschappelijk onderzoek in de Verenigde Staten van Amerika, maar bij uitbreiding natuurlijk ook in de rest van de wereld. Er is heel wat puin te ruimen in de Verenigde Staten. In de eerste plaats natuurlijk structureel, waar een heel aantal initiatieven van de Trump-regering moeten worden teruggedraaid, bijvoorbeeld de benoemingen van incompetente stromannen in leidinggevende posities van wetenschappelijke instellingen, of de decreten die wetenschappers verhinderen om hun resultaten openbaar te maken. Maar ook sociologisch is er werk aan de winkel, om vele mensen hun vertrouwen in wetenschappers en in wetenschappelijk onderzoek terug te geven.
We kunnen hopen dat deze hernieuwde wind de adviezen van wetenschappers in de hele wereld opnieuw meer credibiliteit geven. Hiervoor is er ook veel vraag vanuit de wetenschappelijke wereld zelf. Vroeger werden wetenschappers vaak met de vinger gewezen omdat ze zich opsloten in hun spreekwoordelijke ivoren torens. Recent zijn er echter meerdere bottom-upinitiatieven waardoor wetenschappers makkelijker het bredere publiek bij hun werk en resultaten kunnen betrekken. Burgerwetenschapprojecten (citizen science) worden steeds belangrijker en het nieuwe Europese kaderprogramma Horizon Europe voorziet in een stevige financiering voor dergelijke initiatieven in de komende jaren. Wetenschappelijke journalistiek wordt steeds sterker ondersteund door blogs van wetenschappers zelf, bijvoorbeeld via het tijdschrift EOS Wetenschap, maar uiteraard ook via Kwintessens!
_Een alliantie van wereldwetenschappers
Een ander recent bottom-upinitiatief van wetenschappers die bezorgd zijn over de huidige en toekomstige stand van zaken van onze wereld is de serie artikelen onder de gemeenschappelijke titel World Scientists' Warning to Humanity. Dit initiatief is opgezet door de alliantie van wereldwetenschappers (Alliance of World Scientists, AWS), die reeds 25 000 leden uit 180 landen verenigt.
Er zijn op dit moment reeds achttien artikelen daadwerkelijk gepubliceerd en bijna vijftig andere zijn in verschillende fases van ontwikkeling. Ze worden in verschillende vaktijdschriften gepubliceerd, maar een overzicht met links naar de teksten zelf vind je hier.
Deze wetenschappelijke waarschuwingsartikelen bestrijken een breed veld van bezorgdheden, zoals klimaatsverandering, zoetwaterbiodiversiteit, bosbranden, bestuivers en vele andere. Zij zijn geschreven door specialisten in hun domein, en geven een 'state-of-the-art' over waar de problemen zich situeren en hoe deze aan te pakken.
_Biodiversiteit in zoetwater
Om een voorbeeld te geven, verwijs ik naar het meest recente artikel (in het tijdschrift Ambio, zonet gepubliceerd in 2021) over de achteruitgang van biodiversiteit in zoetwaterecosystemen in meren en rivieren. Deze biotopen verlenen onvoorstelbaar veel zogenaamde 'ecosysteemdiensten' aan de menselijke samenleving, zoals drinkbaar water, voeding, transport, kortom een heel gamma van economische en sociologische bijdragen op lokale, regionale en globale niveaus. Maar de gezondheid van zoetwaterecosystemen gaat achteruit op alle continenten, en wel veel sneller dan in terrestrische of mariene biotopen. Er is veel te verliezen op zeer korte termijn (volgens modellen binnen minder dan dertig jaar), bijvoorbeeld door megaprojecten voor watertransfers (door de bouw van nieuwe stuwmeren) in Brazilië, Indië en China. Een globaal en duurzaam management van onze zoetwatersystemen moet nu de hoogste prioriteit krijgen op alle beleidsniveaus in de hele wereld. De auteurs van dit waarschuwingsartikel stellen een aantal duidelijke en directe beleidsacties voor, die men op verschillende niveaus kan implementeren. Al deze voorstellen zijn wetenschappelijk onderbouwd en steunen op een grote massa van kennis, vergaard tijdens de voorbije decennia door wetenschappers over de gehele planeet. Ik geef slechts enkele voorbeelden.
Lokale gemeenschappen moeten direct betrokken worden bij het beheer van zoetwaterbiodiversiteit, zoals visbestanden in meren. Op die manier kunnen de waardering voor culturele en biologische diversiteit hand in hand gaan. Zuiver water moet spaarzaam gebruikt worden, en niet voor verspillende doelen, zoals de extractie van aardgas, het koelen van nucleaire installaties en andere. Landbouw moet moderne irrigatiepraktijken toepassen, wat het gebruik van zuiver drinkwater drastisch kan beperken. Voor al deze suggesties zijn de technologieën beschikbaar, het vergt vaak enkel politieke moed om ze te implementeren.
Ik raad iedereen aan om deze waarschuwingsartikelen van wetenschappers te consulteren en deze voorstellen actief toe te passen waar mogelijk! Achttien artikelen zijn reeds beschikbaar; tientallen anderen zijn onderweg. Hou de AWS site in de gaten!
(foto bovenaan © Gwenny Cooman)
Meer van Koen Martens