28 oktober 2020
Lezen in tijden van corona. Eerste brief van Ronald Soetaert aan Johan Braeckman
Beste Johan, je beschrijft me als een 'lezer'. Iemand die zelfs al wandelend denkt: 'wat loop ik hier te doen?' Inderdaad, geconfronteerd met het echte leven, denk ik wel eens als een echte lezer: 'ik vond het boek beter.'
Ik vrees dus dat jouw beschrijving klopt. Dat vrezen bedoel ik ook letterlijk. Nu zou ik jouw beschrijving van mezelf als fervent en erudiet lezer ook als een compliment kunnen ervaren, maar zoals steeds heb ik mijn twijfels … over de ode aan het lezen en de lezer. Ik kom daar later nog op terug.
Bedankt voor de tips, ik zal alles lezen in blindelings vertrouwen. Heb ik zelf tips?
Laat ik het me gemakkelijk maken, want ik ben aan het lezen …
Laat ik het me gemakkelijk maken, want ik ben aan het lezen …
Hoewel, er is geen moeilijkere vraag dan een goed boek suggereren. Vaak doe ik dat alleen maar als ik iemand goed ken en denk: je moet dat eens lezen want … En dan volgt iets heel persoonlijks. A la tête du client. Maar deze keer lezen meer mensen mee, dus mijn keuze moet wat meer algemene argumenten bevatten. Na rijp beraad (met mezelf) heb ik gekozen om jou de roman Dag uit het leven van een hond van Sander Kollaard aan te bevelen. Zoals je waarschijnlijk wel vernomen hebt, de winnaar van de Libris Prijs. Daarbij komt dat ik in de jury zat. Dat zijn allemaal drogredenen (voel ik je terecht sceptisch denken).
Ik zou het juryrapport kunnen doorsturen, maar dat kan je wel zelf vinden. Toch citeer ik er een zinnetje uit: het zou om een humanistische roman gaan. Ik denk stiekem: zijn er andere? Maar kom, laat ik het als argument gebruiken binnen het Humanistisch Verbond. En ook misbruiken om na te denken over coronatijden. De roman verscheen en werd bekroond toen er nog geen sprake was van het virus, maar de prijsuitreiking kon niet doorgaan wegens de nieuwe richtlijnen.
Het merkwaardige is dat het verhaal draait rond Henk die een verpleegkundige is in de IC-afdeling. Mensen waarvoor we applaudisseerden, maar zelden een roman over lezen. Mensen die waarschijnlijk geen tijd hebben om te lezen terwijl zoveel anderen de quarantaine verwelkomen omdat ze eindelijk kunnen lezen à volonté.
Nu is Henk ook wel een lezer. Ik stond voor mijn boekenkast en herinnerde me een zinnetje van hem: "boeken die hij allemaal kent, op een persoonlijke manier, en die elk voor hem iets betekenen" (12). Dat klinkt positief, maar Henk bedenkt ook: "Wat een verspilling aan tijd, al dat geveinsde leven" (42). Die relativering staat mij wel aan. Henk gaat zelfs verder, zijn leeslust heeft als gevolg dat hij vaak een gebrek toont aan solidariteit. Meer nog, zijn persoonlijkheid verdwijnt in de personages waarover hij leest. Tussen haakjes: ik constateerde vroeger al dat vele uitstekende romans draaien rond het feit dat lezen slecht kan zijn voor een mens. Don Quichote en Madame Bovary worden gek van hun leeslust. Ach, het is ingewikkeld, want Henk zal ook een ode aan het lezen schrijven in deze roman.
En terwijl ik toch aan het bladeren ben, bots ik op nog een inzicht dat me aanspreekt. Ik ben al een tijdje met pensioen en leef in een soort vrijwillige quarantaine. Verlost van het werk dat ik wel graag deed (het was amper werken), maar ook wel als een sleur ervaarde (de vergaderingen, de richtlijnen etc.). Jij nam daar ooit een sabbatical voor en ging in quarantaine in jouw tuin. Ik herken dat en jij zal het herkennen bij Henk. Een voorbeeld. Zijn broer vindt dat hij moet reizen: "Het klassieke Griekenland, het gastvrije Gambia, het mysterieuze Antartica …" Henk haalt zijn schouders op en mijmert: "Waarom denkt hij dat ik een probleem heb? En dat er iets aan gedaan moet worden?" En dat avant Corona.
Ach, er is veel meer te citeren, maar laat ik de essentie niet vergeten: dit is een roman die je blij maakt na het lezen omdat de schrijver zich verzoent met het leven. Min of meer. Hij gelooft niet in grote theorieën, hij bouwt geen luchtkastelen, hij woont in een gewoon huis. Een kwetsbare man die zo zijn problemen heeft. Hij beseft de waarheid van wat in het motto van de roman staat: "Stof ben je, tot stof keer je terug" (Genesis). Henk piekert over wat een collega daarover gezegd heeft: we zijn maar "biologisch geanimeerd spul", zonder doel of heilsplan. Kan het banaler? De roman leert ons dat mensen ook bij vlagen poëtisch spul kunnen zijn. En last but not least dat we kunnen glimlachen. Ach, wat klink ik prekerig, maar dat is de roman helemaal niet.
Tot slot wil ik nog een bruggetje maken. Henk kiest een gedicht van Pessoa voor zijn begrafenis:
Als ik wist dat ik morgen zou sterven
En het was overmorgen lente,
Zou ik tevreden sterven, omdat het overmorgen lente was.
Als ik wist dat ik morgen zou sterven
En het was overmorgen lente,
Zou ik tevreden sterven, omdat het overmorgen lente was.
Een bruggetje om af te sluiten omdat ik nu pas begonnen ben aan een nieuwe Pessoa: Kroniek van een leven dat voorbijgaat. Amper 10 pagina's gelezen, maar ik denk nu al: warm aanbevolen. Maar ik blijf maar bruggetjes maken en wil per se eindigen met een boodschap. Een beeld van Hockney om de winter en de lockdown door te komen in jouw tuin: 'Do remember they can't cancel the spring'.
Met vriendelijke groet
RS
RS
Deze tekst is Ronald Soetaerts antwoord op de brief van Johan Braeckman.
Meer van Ronald Soetaert