25 juni 2020
Het belang van goed nieuws
Wie de TED-talks van de bekende Zweedse arts en statisticus Hans Rosling bekeek of zijn boek 'Feitenkennis'[1] las, weet dat we geneigd zijn om de wereld door een donkere bril te zien. De meesten onder ons denken dat er (veel) meer armoede en conflict is dan wat eigenlijk het geval is en we vrezen ten onrechte dat we in de komende decennia het draagvlak van onze planeet onherroepelijk zullen overschrijden door overbevolking. Daar zijn belangrijke psychologische redenen voor die Rosling uitvoerig beschrijft, niet in het minst onze geëvolueerde neiging om meer aandacht te besteden aan bedreigingen dan aan wat goed gaat. Dat hielp onze voorouders overleven, maar zorgt er vandaag vooral voor dat we opgezadeld worden met angst en fatalisme.
Wanneer het op conflict aankomt, wordt onze zwartgallige psychologie een handje – of zeg maar een flinke hand – geholpen door de media. Gewelddadige confrontaties tussen etnische groepen, religieus terrorisme en internationale spanningen en conflicten vormen het hoofdgerecht van wat de media ons dagelijks serveren. Een mens zou er voor minder door vergeten dat we vandaag in de meest vredevolle aller tijden leven. De evolutiepsycholoog Steven Pinker berekende dat vandaag wereldwijd minder dan acht op honderdduizend mensen per jaar omkomen door geweld. Voor Europa is dat zelfs minder dan een op honderdduizend mensen per jaar. In de middeleeuwen was dat nog vijftig en in de prehistorie vijfhonderd op honderdduizend mensen per jaar[2].
Deze opmerkelijke positieve evolutie haalt echter de krantenkoppen niet (of nauwelijks). Over de hele wereld besteden de media veel meer aandacht aan de steeds minder voorkomende conflicten en spanningen tussen leden van verschillende groepen, dan aan de enorm toegenomen harmonieuze samenlevings- en samenwerkingsverbanden tussen mensen met verschillende etnische, culturele en socio-economische achtergronden. 'Geen nieuws, goed nieuws', wordt weleens gezegd. Maar het omgekeerde geldt evenzeer: goed nieuws is al te vaak geen nieuws. Dat vertekende beeld van de wereld is niet zonder gevolgen.
Het beeld dat we van de samenleving ophangen, vervult tot op zekere hoogte zichzelf. Sociale wetenschappers noemen dat fenomeen 'reflexiviteit'. Als je mensen voornamelijk bericht over conflict en spanning, dan schep je een samenleving waarin deze vaker voorkomen. Mensen gaan er dan immers van uit dat anderen vaak slechte bedoelingen hebben en stellen zich daarom argwanend en vijandig op. Wanneer je een vreedzamer beeld ophangt van de relatie tussen etnische groepen, culturen en naties, dan schep je vertrouwen en verdraagzaamheid en gaat ook dat beeld zichzelf vervullen.
De bedoeling is uiteraard niet dat we al het slechte in de maatschappij gaan verzwijgen. We moeten conflict en sociale problemen aan het licht brengen om ze aan te pakken. Maar we mogen het goede evenmin stilzwijgen. Wanneer het over de samenleving gaat, dan oogsten we wat we zaaien. Laten we het dus vooral niet enkel over conflict, verdeeldheid en terreur hebben. Nog nooit waren er zo veel positieve contacten over de grenzen van culturele groepen en naties heen als vandaag. Als we dat in het daglicht plaatsen, dan zorgen we ervoor dat die positieve historische trend zich doorzet.
_Noten
- Hans Rosling The best stats you've ever seen TED 2006
Rosling, H.; Rosling, O. en Rosling Rönnlund, A. (2018) Feitenkennis: 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt. Spectrum. - Steven Pinker (2011) Ons betere ik. Waarom de mens steeds minder geweld gebruikt. Atlas.