15 juni 2020
Films cancellen is lobotomie op de geschiedenis
In de jaren 80 zag ik 'All the president's men', de film over het Watergate-schandaal waardoor president Nixon moest aftreden. Hoofdrollen zijn er voor de twee journalisten van de Washington Post, Woodward en Bernstein, die met hardnekkig onderzoek de waarheid boven water trokken. Ondanks harde intimidaties vanuit machtige belanghebbende kringen.
De film maakte op mij, jong in de activistische jaren 80, natuurlijk indruk. Woodward en Bernstein – gespeeld door knappe steracteurs Redford en Hoffman – daagden de macht uit, met steun van de stoere hoofdredacteur Ben Bradlee. Mijn old school-(belangrijke nadruk)feministische hart klopte blij door de aanwezigheid van een jonge, vrijgevochten journaliste op de redactieburelen.
Een jaar of dertig later zag ik 'm opnieuw. Het progressieve was er nog steeds, de macht werd nog steeds kritisch gevolgd en omver getrokken. Maar ommegot, de rest.
Waar in de jaren tachtig de redactie van de Washington Post superlevensecht leek – en waarschijnlijk ook was – spatte mij nu een eenzijdigheid in het gezicht om u tegen te zeggen. Op de redactie en in alle ook maar enigszins belangrijke rollen, zag ik alleen mannen en geloof me, ik ben geen woke identiteitenteller. Je kon er gewoon niet langsheen kijken met de ogen van nu.
Die feministische journaliste van toen? In een scene die ik me totaal niet herinnerde, maar die me nu best schokte, halen Woodward en Bernstein haar over om een ex-vriendje te verleiden, ook als dat seks betekent – om informatie voor hen los te peuteren. En ze doet het ook nog. Seks inzetten voor werk, en vrouwen gebruiken om mannen mee te manipuleren, zagen we blijkbaar toen als moderne vrijgevochtenheid. Me Too was lichtjaren ver weg.
Nog een feitje: het is waar dat Woodward, Bernstein en Bradlee zeker risico's liepen om hun baan te verliezen, maar het was de eigenares van de krant, Katherine Graham, die álles op het spel zette door te durven blijven publiceren tegen alle intimidaties in. In de film wordt haar rol vertolkt door – o darn, helemaal niemand. Ze komt gewoon in de hele film niet voor.
We leven nu in een tijd dat de ene na de andere film ge-Njetflixed wordt – van Gone with the Wind tot Little Britain. Ook het superbrave Friends is al 'problematisch' en als godvergeten bloody limit is net een van de meest legendarische comedyscènes aller tijden – Don't Mention the War – gecanceld.
All the president's men zou zo maar zou een volgende kandidaat kunnen zijn – ik zie de labels 'wit, patriarchaal, seksistisch' al vliegen. Dat de film het verhaal is van een van de ontzagwekkende pijlers van onze democratische rechtsstaat – de controle van de macht? Jammer dan.
Ik kan hier echt om huilen, nog los van het zwaarbevochten principe dat kunst vrij moet zijn; kunst en films en boeken en comedy en muziek en toneel en rap en satire en poëzie. En los van dat All the president's men nog steeds een klassieker en een goede film is.
Verbanning van films slaat het landschap van ons lange verleden kaal. Het is de lobotomie van je eigen geschiedenis. Als je als een totalitaire calvinist on steroïds alles weg wilt hakken dat niet 'juist' is in onze woke-preutse ogen, beroof je ons ook van de herinnering aan de lange weg die mensen hebben afgelegd en van de complexe rijkdom en hemel en hel en tragiek van de geschiedenis.
Weg is het voelen hoe anders het toen was of misschien ook niet, weg is de connectie tussen mensen door tijd en ruimte, weg is wat we als mensen zijn want ook waren, weg is de ontdekking dat ook deels progressieve mensen in andere opzichten vooroordelen kunnen hebben en andersom, weg is het besef dat veel van wat we nu – yay! – als kwetsbaar mooi of juist fel onrechtvaardig zijn gaan beschouwen, ooit zo vanzelfsprekend was dat 'we' het niet eens zagen. Wat er bevochten is. Misschien dat we er dan een beetje zuiniger op worden, op onze rechten en vrijheden, en ze een beetje moediger verdedigen.
Als het dystopische The Handmaid's Tale – hoewel dystopisch, hallo daar Saoedie-Arabië? – bejubeld wordt als 'waarschuwing' voor een enge toekomst, waarom zouden we in godsnaam dan het echte verleden willen uitwissen?
Als we kunst gaan verbannen en cancellen, zetten we de tijd zelf stil, in dit ene kale moment van het nu. En stilstaand water, Keyvan Shahbazi zei het al, is waar de bacteriën zich gaan roeren en het water gaat stinken.
We hebben meer verhalen nodig, niet minder.
Dit artikel verscheen eerder op de website van Vrij Links, www.vrij-links.nl.
Meer van Marieke Hoogwout