26 mei 2020
Over mildheid
De rectoren van de Vlaamse universiteiten roepen de professoren op tot 'mildheid' bij de examens. Er gaat immers een ongewone tijd vooraf aan de volgende zittijd. Studeren kan niet onder de vertrouwde omstandigheden plaatsvinden: andere tijdsindeling, andere ontspanning, andere leermiddelen, andere evaluatie. De leerstof kwam online binnen, exotische evaluatievormen staan te wachten, het examenrooster ziet er helemaal anders uit.
De omschakeling naar het digitale lesgeven ging in het algemeen wel vlot, al liep een aantal vakken een vertraging op van enkele weken. Sommige lesgevers namen de colleges op en gaven de filmpjes zo snel mogelijk vrij, los van de gewone lesweek. Heel wat studenten wisten daardoor van geen hout pijlen maken: het bekijken van de lesopnames kon wel tot driemaal zo veel tijd vragen (lesopnames kun je immers terugspoelen …). Weken werden opgesoupeerd aan lesopnames; wanneer konden ze aan het studeren gaan? Stress.
Wat de evaluatie betreft, kregen de professoren de vraag alternatieven te bedenken voor de traditionele examenvormen (schriftelijk of mondeling examen op de campus). Dat nam dan ook weer heel wat tijd in beslag zodat de examenroosters pas na de paasvakantie aan de studenten bekend werden gemaakt. Het ei van Columbus was in deze context de permanente evaluatie, met als gevolg een overvloed aan bijkomende individuele opdrachten. Stress. Binnenkort komt daar de examenstress bovenop. Nog meer stress.
Mildheid dus. Wat mag dat dan betekenen in de context van examens? Studenten denken wellicht aan vrijgevigheid in punten en verwachten dat de professoren minder streng zullen zijn. Mededogen. Want dat is waarvoor de term kan staan: gulheid en toegeeflijkheid ten aanzien van wie het moeilijk heeft. Niet dat de studenten twintig op twintig verwachten, maar zeker wel minder negens. 'Normaal zou ik een negen geven, maar gegeven alle ellende van de afgelopen weken krijg je een credit.' Zoiets.
Een coronacredit. Coronacredits leiden tot coronadiploma's en daar wordt niemand beter van. Menig student wil het misschien nu wel even wat makkelijker hebben – wie niet, als je in een diep dal zit –, maar ik neem aan dat het merendeel achteraf niet het stigma van coronastudent wil krijgen. Mededogen kan niet de invulling van mildheid zijn die de rectoren voor ogen hebben.
Mededogen zou wel eens op een intrinsiek kenmerk van mildheid kunnen wijzen: de onderliggende aanwezigheid van een machtsverhouding. Aristoteles wees erop dat een deugd tussen extreme gedragskenmerken ligt: mild handelen is iets anders minder doen, en dat andere is dan uiting van totale macht. Matiging van de macht die men over anderen heeft – aldus John van Salisbury. Deze middeleeuwer beschreef mildheid als een koninklijk talent om de autoriteit van de godheid verkregen minder hard uit te spelen. Mildheid is daarom iets dat je verwacht van wie absolute macht heeft. Geen doordeweekse prof. Koningen en goden, ja, die hebben absolute macht. We lezen dan ook over mildheid in de Bijbel als het gaat om Gods toorn. In de Koran staat een milde tussenkomst tegenover een streng en hard optreden. Je kunt slechts mild zijn als je ongestraft wreed kunt zijn. Hadden de rectoren deze interpretatie voor ogen? Mochten professoren de absolute macht hebben, dan zouden rectoren altijd tot mildheid oproepen, niet? De universitaire overheden gaan er echter van uit dat het academisch personeel naar eer en geweten evalueert, dus dat nu het woord 'mildheid' in de communicatie over examens gaat over iets bijkomends. 'Professoren waren potentaten en nu vragen we hen mild te zijn.' Zoiets.
Wat betekent die mildheid waarop de rectoren aansturen concreet? Een late indiening van een werkstuk kon – precorona – aanleiding geven tot uitsluiting. Een taak in de verkeerde folder op het leerplatform kon een doorverwijzing naar de tweede zittijd impliceren. Een antwoord dat even de verkeerde kant op ging, kon als definitief beschouwd worden. Een onvolledig antwoord kon een onvoldoende opleveren: pass/fail. Waarom? Omdat het zo in de alom goedgekeurde beschrijvingen van de vakken staat, om willekeur uit te sluiten. Als een opleiding begint te morrelen aan de vakinhouden, daaraan gekoppelde evaluaties en de leerresultaten, dan komt de accreditatie van het diploma in het gedrang. Maar wat kunnen professoren dan wel doen? Mild optreden! Ze kunnen een deadline opschuiven. Ze kunnen vragen om een document in de juiste folder te plaatsen. Ze kunnen een verkeerd begin door de student laten rechtzetten. Ze kunnen een vergetelheid als onachtzaamheid beoordelen en niet als nalatigheid. Nuances. Als ze vasthouden aan de term mildheid, dan is het dit wat de rectoren willen bekomen. En bijkomend: als de internetverbinding tijdens het examen uitvalt, als er een medebewoner door het beeld loopt, als weet-ik-wat voorvalt tijdens het online examen, dan 'moet' de prof dus 'mild' zijn. Of niet?
Laat dit duidelijk zijn: professoren worden niet gevraagd om zachtaardiger op te treden, mededogen te vertonen, vrijgeviger of toegeeflijker te zijn of een oogje toe te knijpen. Een juist antwoord zal nog gegeven moeten worden en de taak moet er uiteindelijk wel liggen.
Het schijnt me toe dat de rectoren enerzijds de studenten een hart onder de riem wilden steken – 'wees gerust, het komt allemaal wel goed; ze zullen mild zijn' – en anderzijds die weinige hardleerse docenten wilden aanzetten tot het aannemen van een gepaste attitude – 'kom, wees nu eens wat milder, de studenten hebben het vreselijk gehad'. Maar proffen en studenten verstaan niet hetzelfde onder mildheid.
Konden de rectoren geen beter woord vinden dan mildheid? Billijkheid ware minder verwarrend en veel geschikter; ik ontleen het idee aan de woordvoerster van het OVSG (stedelijk onderwijs). Met billijk denk ik aan schappelijk en fair. Billijkheid staat los van een machtsverhouding. Billijkheid is wat je nu, meer dan ooit, van de professoren zou mogen verwachten. Billijkheid is een menselijke deugd, mildheid is enkel voor goden weggelegd.
Meer van Gustaaf Cornelis