14 mei 2020
De kracht van samenwerkende breinen
Homo sapiens beschrijft zichzelf als de wijze of intelligente mens. Dat is niet geheel onterecht, we beschikken inderdaad over een indrukwekkende hersenmassa en daarmee gepaard gaande verstandelijke vermogens. Toch is het niet de kracht van onze individuele breinen die ons bijzonder maakt. Daarmee geraken we niet al te ver. Hebt u zich ooit afgevraagd hoe we erin slaagden ruimtevaarttechnologie te ontwikkelen, terwijl niemand onder ons de kennis heeft om op zijn eentje een balpen te vervaardigen? Niemand weet zowel hoe metaal uit ertsen te ontginnen, dat metaal om te vormen tot een 'kogel', plastic uit olie te vervaardigen, de juiste inkt samen te stellen enzovoort.
Trouwens, we lopen reeds 200 000 jaar rond met die grote breinen, maar voor het overgrote deel van onze geschiedenis bracht dat ons niet veel verder dan het vervaardigen van enkele rudimentaire werktuigen. In de laatste millennia en al zeker in de laatste eeuwen kwam daar verandering in. Wat is er gebeurd? Wel, de groepen waarin we samenleefden zijn vele malen groter geworden sinds we ons nomadenbestaan voor een sedentair bestaan hebben ingeruild en dat had ingrijpende gevolgen.
Wat ons 'slim' maakt, is immers het samenwerken van onze breinen doorheen de tijd. Als enige soort hier op aarde is de mens in staat om kennis en technologische innovaties nauwkeurig door te geven aan de volgende generatie die deze dan weer verfijnt en opnieuw doorgeeft. Dat proces heet cumulatieve culturele evolutie: we bouwen kennis en technologie op doorheen de tijd. Hoe groter de groepen waarin we leven – hoe meer breinen er dus samenwerken – hoe meer innovaties er komen en hoe meer kennis in die groepen kan worden doorgegeven en opgeslagen. Tenminste als deze breinen vrijgelaten worden in hun denken. Vergelijk in deze context de relatief magere intellectuele output van de dogmatische middeleeuwen met de spectaculaire vooruitgang in kennis en technologie sinds de Verlichting.
Nooit tevoren werkten zo veel breinen samen als vandaag. Kennis en innovaties worden aan een razend tempo ontwikkeld en op wereldschaal verspreid. Naar wat dat allemaal teweeg zal brengen, kunnen we enkel gissen. Maar wat geen twijfel leidt, is dat Homo sapiens of beter gezegd Homo cooperans, de samenwerkende mens, nog heel wat in petto heeft. Zoals Newton het verwoordde, zien wij vandaag verder dan ooit tevoren omdat we op de schouders staan van reuzen. Die reuzen, dat zijn de voorgaande generaties die ons hun kennis en kunde hebben doorgegeven … en die reuzen groeien steeds sneller.
Meer van Michael Vlerick