6 mei 2020
Minding corona
Een virus komt je lichaam binnen. Je afweersysteem (voornamelijk je immuunsysteem) begint eraan te werken. Het doodt het virus of niet. Je geneest of je wordt ziek en kunt sterven. Zo simpel lijkt het wel. We kennen de vijand. We kennen de verdediging. We kennen het beoogde resultaat. We weten wat we moeten doen. Er is geen tijd nu om het complexer te maken.
Of zo lijkt het toch.
Want eigenlijk weten we op dit moment niet goed wat we moeten doen. En het is wel complexer. De tijd nemen om dieper te kijken naar wat er gebeurt, kan levens redden.
Vele mensen weten dat het lichaam verdedigingssystemen heeft tegen micro-organismen zoals virussen. Niet zoveel mensen zijn zich bewust van het wetenschappelijke feit dat de menselijke psyche een sterke invloed heeft op deze verdedigingssystemen. Mensen die bijvoorbeeld onder aanzienlijke chronische stress worden gevaccineerd, hebben duidelijk minder kans dat het vaccin aanslaat. Dat komt omdat het afweersysteem dan niet zo goed werkt. Ook al zou deze invloed relatief klein zijn, bij veel betrokkenen is het resultaat uiteindelijk nog relevant in absolute zin.
Als de oceaan twee meter zou stijgen, zou niet alles op het land onder water komen te staan. Maar als je huis direct aan het strand ligt, is twee meter genoeg om het verloren te doen gaan. Dat is wat er gebeurt met mensen die al op de rand staan. Ouderen, personen met een onderliggende aandoening die hen kwetsbaar maakt, of met een aangetast immuunsysteem. Dat is wat we zien bij COVID. Vooral degenen aan de rand kunnen er door een kleine factor overheen worden geduwd. Hier wordt de geest wel belangrijk in absoluut dodental. We weten niet hoe belangrijk. Het kan heel belangrijk zijn. We hebben het gewoon niet goed genoeg onderzocht.
Waarom kijken we niet dieper in onze psyche, vooral nu? Waarom, in welke causale zin dan ook, is de geest, laat staan de diepere geest, nergens aanwezig in het nieuws, terwijl het virus overal in het nieuws aanwezig is? Waarom hebben we hier niet specifiek veel meer wetenschappelijke gegevens over?
We verkennen het universum, maar we vergeten het universum binnenin. Deze kwestie is natuurlijk veel breder dan de huidige 'strijd tegen het virus'. We zouden later die bredere discussie moeten hebben. Nu is het virustijd. Alle hens aan dek! Maar het is misschien het dek van de verkeerde boot. We schieten met onze kanonnen en dat moeten we blijven doen! We doen het echter nogal blindelings, zelfs als we ons grootste kanon gebruiken: een lockdown. Iets werkt hierin, maar we weten nog steeds niet precies wat.
Het is tijd om op een wetenschappelijke manier naar ons 'innerlijke universum' te kijken. De afgelopen decennia is hierover veel kennis vergaard. Helaas heeft deze kennis de wetenschappelijke gezondheidszorg niet bereikt. Daar we nog steeds aan de oppervlakte van wat bekend is in een ander wetenschappelijk veld dat uitgaat van het feit dat hersenen en geest hetzelfde zijn. Dus waarom communiceren de twee domeinen niet intenser? Het is vreemd, maar tegelijk heel energierijk. Het is hetzelfde culturele gegeven dat het eeuwen geleden zo moeilijk maakte om de aarde niet langer als het centrum van het universum te zien.
We hebben de wetenschap. We hebben de middelen. We kunnen onmiddellijk actie ondernemen. Het eerste wat we moeten doen, is de blinddoek afdoen. Wat weerhoudt ons hiervan? Als we de blinddoek afdoen, zien we misschien dat we naakt zijn. We worden misschien verbannen uit onze nieuwe speeltuin met veel technologisch speelgoed, maar weinig betekenis. We zouden kunnen zien dat betekenis, in de zin van diepe betekenis, toch het belangrijkste is. Dit is geen luchtige esoterie. Het ziet er misschien zo uit vanuit een ivoren toren van 'rationaliteit'. Maar de toren mist leven. Is dat rationeel? Nee. Ondertussen mist het moeras eromheen alle rationaliteit. Maakt dat het to een verloren zaak? Het ligt aan ons om hieraan te werken. Als relevant voorbeeld zouden we in de geneeskundige praktijk meer rekening kunnen houden met bevindingen uit de psycho-neuro-immunologie, onder andere van S. C. Segerstrom (zie Segerstrom SC, Miller GE. Psychological stress and the human immune system: a meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychol Bull. 2004;130(4):601–630).
Segerstrom wijst in een meta-analyse op een substantiële invloed van stress, depressie, vijandigheid, angst, sociale deprivatie, en een gevoel van hulpeloosheid op het immuunsysteem. Alleen al het in openheid wijzen op deze wetenschappelijk vergaarde kennis kan voor velen belangrijk zijn ter zelfhulp en een bijkomende motivatie om ook anderen hierin te ondersteunen. Het kan in bijkomende publieke raadgevingen worden gegoten. Het kan de achting en dank voor empathische zorgverlening bij de algemene bevolking nog verhogen.
Een dringende behoefte in het heden kan leiden tot nieuwe ontwikkelingen die belangrijk zijn voor het heden én voor een zinvol gebruik ervan nadien. Hopelijk leidt deze tijd tot een beter inzicht in onszelf. Het kan in de nabije toekomst veel levens redden. Bovendien komen we er misschien uit als betere mensen. Maar het vereist nederigheid. Zijn we daar klaar voor?
Zie verder een reeks artikelen hierover in het Engels (boek in wording).
Meer van Jean-Luc Mommaerts