5 mei 2020
Voelen: een vergeten taal
Huidhonger. Men leest en hoort het woord steeds vaker. Zeker nu in deze tijd van verplichte quarantaine. Velen die alleen wonen (senioren, alleenstaanden, maar evenzeer mensen in een relatie) zijn getroffen. Ze zijn al weken niet meer vastgehouden, ervaren een gebrek aan liefdevolle aanraking. We spreken hier niet alleen over sensuele maar ook, en vooral, over alledaagse aanrakingen. Een omhelzing, de kapper (als je niet kaal bent) die door je haren gaat. Een hand geven, een klopje op de schouder, een massage. De huid hunkert ernaar. Als je honger hebt dan moet je eten, en als je moe bent dan moet je rusten. Zo heeft de huid nood aan aanraking. Aanraken doet iets met een mens, het raakt je vanbinnen. Een aanraking heeft iets vreemds. Een liefdevolle aanraking reduceert je pijn. Een intense knuffel doet je ellende voor eventjes vergeten. Er valt bijna letterlijk een last van je af. Een stervende verlangt naar fysiek contact, je houdt letterlijk zijn hand vast. Het reduceert zijn pijn, zijn angst, hij is niet alleen in zijn strijd. Er zijn experimenten waar mensen hun handen in ijswater moeten steken en dit net zolang totdat het echt pijn doet. Hieruit bleek dat mensen die tegelijkertijd de hand van een geliefde vast hadden, langer hun hand in het ijswater konden houden. Uit een ander experiment bleek dat kinderen die werden blootgesteld aan verschillende emoties van mensen, zoals kwaadheid, hier beter op reageerden wanneer zij de hand van de ouders op de schouders voelden.
Alleenstaande ouderen met huisdieren voelen zich ook minder eenzaam en ze vullen de leegte van huidhonger op door het aaien van hun huisdier. In sommige woonzorgcentra laten ze een huisdier toe, en daar halen ze goede resultaten mee. Men ziet steeds meer therapieën waar de aanraking belangrijk is, denk aan massages, knuffelen van dieren, dansen etc.
Bij het knuffelen (aanraking) komt de stof oxytocine vrij, ook wel het knuffelhormoon genoemd. Het speelt een belangrijke rol bij het verbinden van sociale contacten met gevoelens van plezier.
Huidhonger is een basale behoefte, net als eten, drinken en slapen. Een gebrek aan aanraking creëert een vorm van stress, waarvan we weten dat het nefast is voor de gezondheid. Intimiteit kan erg fijn zijn. Het kan gaan om elkaar vast te houden, knuffelen of vrijen.
We weten pas wat we missen als het er niet meer is.
Stel je voor dat jij de ander niet meer mag aanraken. Wat zouden de gevolgen hiervan kunnen zijn? Ook onbewust zoeken we de aanraking op, zonder fysiek contact te hebben. Dat doen we door een medemens te laten lachen, door iemand te begroeten, een knipoog of een luchtkus te geven.
Een aanraking is troostend, het geeft een gevoel dat alles zal goed komen en juist nu in deze moeilijke tijden moeten zoveel mensen het zonder doen.
Als we de vraag breder stellen: Wat doet dat met een mens? Bioloog en primatoloog Frans de Waal deed hier onderzoek naar. Volgens de Waal is fysiek contact belangrijk voor de primaten. Ze vlooien elkaar, spelen, zitten vaak tegen elkaar aan. We weten ook dat het stresshormoon cortisol daalt en het knuffelhormoon oxytocine stijgt als gevolg van contact.
Wanneer je wordt aangeraakt of geaaid doet dat iets met je geluksgevoel. Je voelt je lijf, je voelt dat je bestaat. Je zou kunnen zeggen 'ik voel, dus ik ben' in plaats van 'ik denk, dus ik ben' (René Descartes).
Niet voor niets wordt geadviseerd om direct na de bevalling een baby 'huid-op-huid' contact met de ouder te laten hebben. Het schept een band, een gevoel van samenzijn.
Hoe verder na de coronamaatregelen?
Gaan we elkaar nog mogen aanraken, wordt de hand, het vuistje, de knuffel voorgoed verbannen? Gaan we de ander zien als potentiële besmettingsbron?
Ook Dirk De Wachter zegt: 'We moeten elkaar wat meer vastpakken.' Volgens hem zitten de wachtkamers vol met mensen die met hun verdriet tegen betaling naar een therapeut gaan. Zou het geen oplossing zijn, vraagt De Wachter zich af, als we elkaars therapeut kunnen zijn? Zoals een blik, een aanraking, eventjes iets betekenen voor een ander. De Franse filosoof Emmanuel Levinas heeft gezegd: 'Elkaar een klein plezier doen, is de essentie van het leven. Dit is geluk.'
Sta me toe om dit te herformuleren: Elkaar aanraken is de essentie van het leven. Aangeraakt worden is het ware geluk. We denken te veel en voelen te weinig. Laat het ons niet vergeten, we zijn zowel rede als gevoel.
Wij mensen moeten er voor elkaar zijn. We moeten zorg dragen voor elkaar, op een verstandige manier, met het hart op de juiste plaats. Bij deze geef ik jullie allen een intense knuffel, binnenkort ook in het echt.
Meer van Gunther Vets