Deze uitlating is een schoolvoorbeeld van cultuurrelativisme. Zoals ik al in mijn boek De slaap van de rede brengt monsters voort poneerde, is er enerzijds het zinvolle besef dat verschillende culturen een eigen aanpak hebben, eigen gewoontes, rituelen, voeding, kleding, muziek en dergelijke meer. Dat inzicht helpt om je eigen cultuur niet te verabsoluteren. Maar anderzijds is er een doorgedreven cultuurrelativisme dat meteen belangrijke waarden op de schop zet: onder het mom 'alles is relatief, geen enkele cultuur is beter dan de andere' wordt geen grens meer gesteld aan praktijken die fundamentele rechten van de mens (en vaak vooral van vrouwen) met de voeten treden. Lieve Blancquaerts voorbeeld is typerend voor een mentaliteit die jammer genoeg veel in het Westen voorkomt.

Is er één grondig argument waarom dit kind van zes niet naar school zou mogen gaan om zich aldus te ontwikkelen en uit te groeien tot de persoon die ze zelf wil zijn? Voor onze eigen kinderen vinden we dat evident en ik denk dat ook Lieve Blancquaert dat zal beamen. Wat je in dat kastesyteem als 'argument' zult horen, zijn zinnen als 'dat is nu eenmaal zo in onze cultuur' en 'we hebben dat altijd zo gedaan'. Daartegenover staat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM, 1948) in artikel 16: 'Een huwelijk kan slechts worden gesloten met de vrije en volledige toestemming van de aanstaande echtegenoten'. En in artikel 26 staat: 'Eenieder heeft recht op onderwijs (…) Het onderwijs zal gericht zijn op de volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid en op de versterking van de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden'. Daarnaast bestaat er nog een Verdrag inzake de rechten van het kind. Het kind in Blancquaerts voorbeeld is niet anders dan de andere kinderen in de wereld, alleen de sociale realiteit waarin het geboren is, is anders. Als je alleen van deze feitelijkheid vertrekt, dan bestendig je die, zeker op deze manier. Met deze mentaliteit zal je nooit iets ten goede veranderen.

Het gaat er mij niet om Lieve Blancquaert persoonlijk met de vinger te wijzen. Ik grijp dit veeleer aan als een exemplarische en hoogst problematische uiting van een postmodern cultuurrelativisme. Deze denktrant verwerpt de universaliteit van deze rechten en aanvaardt geen fundament dat grenzen stelt aan verwerpelijke culturele praktijken, die vaak eeuwenoud zijn. Want naast eeuwenoude wijsheden en tradities bestaan ook eeuwenoude misvattingen, eeuwenoude vooroordelen en eeuwenoude wanpraktijken.

Ik kan me inbeelden dat Lieve Blancquaert, geconfronteerd met de praktijk van dit kindhuwelijk, zich machteloos voelt om er iets aan te veranderen. Ook ik, zittend in mijn stoel in Gent, sta machteloos. Maar verandering begint bij een andere manier van denken en niet bij het bevestigen van bestaande wanpraktijken. Dit alles is des te meer van belang door de toegenomen diversiteit in onze eigen samenleving, door migratie op allerlei manieren. In De tweede helft van Assita Kanko, een boek over wereldwijde discriminatie van vrouwen, benadrukt de auteur dat wanpraktijken uit andere culturen nu ook in West-Europa voorkomen, precies door de immigratie van mensen met een andere culturele achtergrond. Zij noemt onder meer genitale verminking, kindhuwelijken, gedwongen huwelijken en eremoord, en geeft talrijke duidelijke voorbeelden. Met andere woorden, het gaat niet alleen om 'het kastesysteem dat zich ver van ons bed bevindt', het gaat eveneens om toestanden hier, vlakbij ons. Gewapend met een postmodern, losgeslagen cultuurrelativisme zullen we nooit ten strijde kunnen trekken tegen dergelijke wanpraktijken (waarvan veelal kinderen en vrouwen het slachtoffer zijn).