11 juni 2019
Wachten op een prins
In bijna elk sprookje vind je ze, de passief wachtende vrouwen. Doornroosje slaapt, Assepoester kuist en Sneeuwwitje ligt in coma. Ze ondergaan wat het lot, man, boze stiefmoeder, wrede heks en dat verdomd spinnewiel op hun pad brengen.
Ze hebben het geprobeerd, om te leven, te overleven en op eigen benen te staan. Maar verder dan spreken tegen dieren, opruimen en wat zingen raken ze niet. Want er ontbreekt een cruciale factor, de deelsleutel die hen allen nog betekenis moet geven, de man. De man die draken doodt en leven opwekt met een kus. Enkel als de sterke man ten tonele verschijnt, kan het echte leven beginnen.
Naast een opgelegde voorliefde voor roze en tule, leert men jonge meisjes aan om te wachten. Er wordt hen verteld dat ze niet compleet zijn en dus naar de vervollediging van henzelf op zoek dienen te gaan.
Aristoteles stelde al dat het karakter van vrouwen lijdt aan een natuurlijke tekortkoming. Eva is in de bijbel letterlijk gevormd uit een rib van Adam. Latere denkers deden hier nog een schepje bovenop en poneerden dat een vrouw eigenlijk een mislukte mens is. Vrouwen zijn dus gedoemd om te wachten tot een manmens hen van betekenis voorziet.
Het gevolg is dat vrouwen honderden jaren gedefinieerd zijn aan de hand van relaties met anderen en dan vooral mannen. Vrouwen zijn in de eerste plaats echtgenotes, moeders, dochters met alle bijbehorende taken – pas daarna misschien nog iets anders. Mannen hebben de mogelijkheid om te ontsnappen aan bepaalde verwachtingen en verantwoordelijkheden en toch maatschappelijke invloed te behouden.
Het lijkt wel alsof onze eileiders een magische voorbestemdheid hebben; naast het biologische feit van het dragen en baren van kinderen, leren ze ons de was scheiden in delicaat en niet delicaat, in zwart, kleur en wit. Ze leren ons dat de vuile vaat niet vanzelf in de vaatwas kruipt als we die op de vaatwas zetten. Dat stofzuigen nodig is voor het stof en ramen lappen om er blijvend door te kunnen kijken. Voor mannen geldt al het voorgaande natuurlijk niet.
Machtige vrouwen spiegelen zichzelf vaak aan mannen en laten bepaalde vrouwelijke kenmerken achterwege. Elisabeth I stelde bijvoorbeeld dat ze een zwak vrouwelijke lichaam had, maar het hart en maag van een koning. Het is ook tekenend dat ze nooit kinderen kreeg. Zelfs een machtige vrouw heeft dus mannen of veronderstelde mannelijke kenmerken nodig om zichzelf te definiëren.
Een film die deze realiteit duidelijk aantoont door het omdraaien van de rollen is The Favourite van Yorgos Lanthimos. Deze film is in zekere zin de moderne herwerking van de klassieke sprookjes. De setting is het 18de eeuwse Engelse hof, maar waar in andere kostuumdrama's vrouwen doorgaans een bijrol spelen als echtgenote of concubine, zijn het hier de vrouwen die de dienst uitmaken.
Hun echtgenoten zijn randfiguren die weinig substantieel bijdragen tot het verhaal, ze bewegen zich in de periferie en zijn onderhevig aan de beslissingen die door vrouw(en) gemaakt worden. Ze worden met andere woorden gedefinieerd door de daden en beslissingen van vrouwen. Door het omdraaien van de rollen toont de regisseur aan dat het helemaal niet 'natuurlijk' of 'normaal' is dat vrouwen enkel via de daden van mannen betekenis krijgen.
Dringend tijd dus voor meer inspirerende vrouwelijke rolmodellen die niet wachten op mannen om hen van betekenis te voorzien!
Deze tekst verscheen oorspronkelijk op de website van de Groep Lucienne Herman-Michielsens.
De uitgelichte afbeelding is een still uit The Favourite.
Meer van Evelien Bogaert
De uitgelichte afbeelding is een still uit The Favourite.