In mijn opiniestuk in De Standaard wou ik iets schrijven dat wel mijn appreciatie uitdrukte voor wat die besnorde jongeling daar had gepresteerd op Mexicaanse hoogten, zonder daarmee in tegenspraak te komen met mijn eigen kritische bedenkingen bij sport als jacht op de beste of hoogste cijfers. Ik schreef dus iets over de esthetica van een record, intussen ook te lezen op mijn website. Jean Paul Van Bendegem had het over een humanistische kijk op de sport. Zo zou ik mijn benadering ook willen omschrijven. Waarom?

In mijn werk als filosoof ga ik uit van het primaat van onze lichamelijkheid. Wij zijn vooreerst als lichamelijke en emotionele wezens in de wereld. De ratio komt pas in tweede instantie en vormt eigenlijk het topje van een ijsberg die voor ons bewuste denken grotendeels opaak is. Ons lichaam denkt vaak voor ons, we worden even vaak lichamelijk en emotioneel gestemd door omgevingsfactoren. Evolutietheoretische overwegingen spelen daar een eminente rol. Als ik nog een boek van mij mag noemen: in De zinnen van het leven ga ik uit van dit primaat van de lichamelijkheid om iets te kunnen vertellen over hoe wij als mensen tot zin en betekenis komen in dat eindige bestaan van ons. Geen enkele hogere, laat staan goddelijke instantie, heeft daar een rol.

Die benadering bestempel ik, met de Amerikaanse filosoof Mark Johnson, als bottom-up, wat staat tegenover het top-down perspectief dat uitgaat van een verticaal boven ons te situeren instantie. God bijvoorbeeld of een transcendentale Rede. Dat perspectief mag ook nog het predicaat 'esthetisch' krijgen, dat in dit geval de plaats inneemt van het predicaat 'kentheoretisch'. We zijn in de eerste plaats op een esthetische wijze in de wereld, het kentheoretische of epistemologische aspect komt daar pas in tweede instantie bovenop.

Wat heeft dat nu met de sport te maken? Ik vergelijk sport hier graag met kunst. De kunstenaar doet allerlei zeer creatiefs en innovatiefs met materialen allerhande, maar doet daarbij eigenlijk niet veel anders dan wat wij met z'n allen voortdurend doen in ons alledaagse reilen en zeilen en in confrontatie met de vragen die de wereld ons stelt. Kunst is in die zin een op de spits drijven van 'gewone' vaardigheden. Zoals ook bijvoorbeeld poëzie dat doet met ons 'gewone' taalgebruik. Voortdurend bedenken wij metaforen, maar poëten bedenken er betere.

Dat zie ik dus ook in de sport. Sportmensen doen dingen die wij vaak doen in onze gebruikelijke praktische omgang met de wereld. Lichamelijk bedenken wij constant een respons op de vragen die uitgaan van de omgeving waarin wij ons bewegen. Net als alle diersoorten dat doen. Als ik het had over de 'esthetica van een record', dan bedoelde ik ook dat. Wat Jean Paul Van Bendegem 'de maakbare fietser' noemt, is de fietser die zich zo goed mogelijk afstemt op een omgeving. Lucht- en rolweerstand, zithouding, het juiste aanvoelen van de eigen reserves, dat alles wordt afgestemd op dat ene doel: zoveel mogelijke kilometers bollen op een uur tijd. Kwestie van het zoeken naar een optimale efficiëntie. Dat is op zich niet anders dan hoe ik onlangs een lange wandeling maakte bij hevige wind en regen en mij met de paraplu wou beschermen tegen de – in dat geval - ongure elementen. Ook daar zoek je het beste antwoord op de uitdaging waarvoor de omgeving je stelt. En wetenschap en techniek maken voor Campenaerts nu inderdaad heel wat meer mogelijk dan voor Eddy Merckx zoveel jaar geleden. Campenaerts haalt nu betere en hogere cijfers, maar vanuit kwalitatief en esthetisch opzicht deed Merckx natuurlijk niet onder. Beiden kwamen tot dat moment van voldoening en vervulling: een lang aangehouden voorbereiding die resulteert in een esthetisch te smaken hoogtepunt. Zoals ik ook nog net mijn trein haalde na die doorregende wandeling.

En wat collega Van Bendegem doet met zijn wandelingen in Gent beschouw ik als een fijne invulling van die visie van sport als levenskunst.