20 maart 2019
Nieuwe 'blogreeks' 'Brieven aan JB'
In de nieuwe 'blogreeks' 'Brieven aan JB', schrijft em. prof. Ronald Soetaert (UGent) vriendelijk badinerende epistels aan Johan Braeckman, medestichter en bezieler van de humanistische denktank Kwintessens. De stukjes houden het midden tussen brief, blog en cursiefje en bieden de auteur het ideale forum om tongue-in-cheek te reflecteren over ernstige en minder ernstige thema's. Mens en maatschappij anno 2019, liefdevol geborsteld met enkele mild ironische, maar daarom niet minder scherpe humanistische penseelstreken.
Hieronder leest u de brief die de spits afbijt, met friendly fire op de tank.
_Beste JB
Je inviteerde me om lid te worden van een Humanistische Denktank en ook iets te schrijven voor de website daarvan. Jullie blijken o.a. op zoek te zijn naar een antwoord op de vraag wat het betekent een mens te zijn. Die vraag wordt wat plechtstatiger vertaald in de woorden van Shakespeare: 'wat is voor mij die kwintessens van stof?'. En met stof wordt de mens bedoeld. Kwintessens werd ook de naam van de denktank & blog en de vraag werd wat verduidelijkt: 'Wat betekent het om een mens te zijn, voor wie niet gelooft in God of goden?'. Dat spreekt me wel aan, hoewel ik me nu afvraag waarin ik zelf geloof. Geen God of goden dus, misschien wel in andere Woorden. Woorden zijn mijn ding. Dat laatste vanuit mijn opleiding en beroep (en afwijking). Wat doen mensen met taal en wat doet taal met mensen? Geen daden maar woorden dus. En dat past bij een denktank. Denk ik.
Denktank is ook maar een woord en het klinkt wat militair. Ik ben ooit een gewetensbezwaarde geweest en sindsdien ben ik op mijn hoede als ik militaire metaforen ontwaar. Zeker als dat soort taal opduikt in de wereld van onderwijs & cultuur waarin ik werk. Werkte – want ik ben sinds kort met pensioen. Tijd zat dus om op een denktank te springen.
Ondertussen besef ik dat denktank van het Engelse think tank komt, waarbij tank meer verwijst naar een reservoir dan naar een gepantserd militair gevechtsvoertuig met rupsbanden. Nu ik tot een denktank ben toegetreden hoor ik overal denktanks … aan het woord. Soms wordt er een adjectief voor geplaatst. Zo las ik in een artikel het zinnetje 'zoals blijkt uit het werk van de onafhankelijke denktank …' (iets over de economie, waarbij ik spontaan economisch begon te denken: wie betaalt die denktank?). Verder verneem ik berichten van progressieve en conservatieve denktanks die elkaar bestrijden waardoor het woord opnieuw iets militairs krijgt. Ik realiseer me ook dat ik – als 68iger – al lang dacht dat een denktank onvermijdelijk tot progressiviteit zal leiden. 'Durf te denken' leidt immers tot de wil om te veranderen. Maar verandering is als woord loslopend wild geworden. Iedereen gebruikt het.
Ik besef ondertussen dat ik met een zeker wantrouwen naar religieuze denktanks kijk. Er bestaan denktanks voor van alles en nog wat: van christelijk-humanistische tot islamitisch-humanistische. Elk religieus humanisme lijkt me taalkundig een oxymoron (een stijlfiguur waarbij twee woorden worden gecombineerd die elkaar in hun letterlijke betekenis tegenspreken). Maar ik zal wel mis zijn. Kortom, ik hoop veel te leren van de Humanistische Denktank. Ik zal wel eenvoudig van geest zijn: ik denk dat wie tijd krijgt om te denken zich wel zal bekeren tot mijn (on)geloof. Ergens las ik een anekdote over een jood, een moslim en een christen die aan de universiteit bevriend waren – vriendschap is een denktank – en na veel discussies werden ze het ook nog eens volledig eens met elkaar. Ze waren alle drie vrijzinnig geworden en traden toe tot het Humanistisch Verbond.
Ik drink een Nespresso (ecologisch onverantwoord) en rook een sigaar (gewoon onverantwoord) en bij dit ritueel los ik een kruiswoordraadsel op. Voor 'denkend wezen' (vier letters) blijkt MENS de juiste oplossing. Ook al omdat ik M kan gebruiken bij de oplossing van 'denkwijze': MENING. Een onderzoek van meningen door de taal te bestuderen, wordt de kwintessens voor mijn berichten.
Ziezo, ik ben lid van de denktank, zou ik ook lid worden van het Humanistisch Verbond? Hiervoor kan ik een link aanklikken: 'Ben ik een vrijzinnig humanist? Doe de test'. Dat zal ik doen.
(wordt vervolgd)
Meer van Ronald Soetaert
(wordt vervolgd)