4 januari 2023
Queer Habibi
Spetterend queer futurisme van de Arabische wereld tot in Afghanistan
Het Arabische habibi is ongetwijfeld een van de meest gebruikte woorden in de dagelijkse taal. Hoebb is de liefde en al-habieb is dan degene die je heel graag ziet. De slot i maakt het possessief: mijn lieverd.
Habibi kan je horen van je geliefde, van je ouders of van je vrienden. Bij een banale rit ben je bij goedgezindheid een habibi voor de taxichauffeur. Je kan zelfs aan inversie doen door je vijand met habibi aan te roepen.
Met habibi kan je daarom alle kanten uit … als je een man bent tenminste. Er is een vrouwelijke vorm, habibati, maar vaak wordt het mannelijke woord gebruikt tegen een vrouw. Omgekeerd kan je nooit habibati zeggen tegen een man, tenzij bij travestie. En een vrouw zegt niet habibi tegen een vreemde man. Dan lijkt ze gestoord of is ze openlijk geil.
Habibi moet het hebben van de context en is daarom een beetje speels of raar als in het Engelse woord 'queer'. Beide samen, Queer Habibi, vormen het pseudoniem van een Libanese illustrator die op Instagram alledaagse stadsscènes uit de Arabische wereld schildert en daarbij flagrant met de sociale codes speelt. Falafel toont ons de fastfoodverkoper in pauze, rokend in de deuropening, bekeken door een mannelijke bezoeker die op straat een roos achter zijn rug vasthoudt. Bagdaddy is een woordspeling van het Arabische 'iemand van Bagdad', maar toont ons een behaarde alfaman die wulps in de camera kijkt met een aubergine voor zijn kruis. Disco halal knippert op de neon achtergrond van twee vrolijk opgetutte queers in een auto, waarvan iedereen weet dat dit duidelijk haram is. Twee shirtloze mannen omhelzen elkaar in bed met vanuit het raam vooral de minaret goed in beeld. Verzin zelf de schaamteloze titel of volg een cursus Arabisch.
De illustrator Queer Habibi brengt een taal die meer culturele betekenis draagt dan de ijselijke afkorting lgbtq (verder ook +, i, p, en a, en letters in de wacht). Helaas missen we de geniale tekeningen van Queer Habibi nog in het zeer gereputeerde Institut du monde arabe in Parijs, dat op dit ogenblik in de veilige kelder een unieke expositie heeft lopen. Met 'Habibi, les révolutions de l'amour' verwerken jonge Arabische, Iraanse en Centraal-Aziatische kunstenaars hun gedachten over de lgbtq-beweging in het Midden-Oosten.
Het is meteen slikken bij het binnenkomen wanneer je op een bijna twee meter hoge lesbische scène botst van de Afghaanse Kubra Khademi (1989). Een mens begrijpt meteen dat dit niet aan de muur in Kabul komt, de stad waar Kubra Khademi Schone Kunsten studeerde. In 2015 maakte zij zichzelf tot 'entartete performance' met het project armor, waarbij ze zwijgend door een straat van Kabul liep, in een zelf gesmeed wapenpantser dat overduidelijk de vormen van haar twee logge hangborsten accentueerde, en waarna ze met haar beide in het pantser getilde genereuze konthelften een cyloon van verbaasde straatgangers achter zich liet. Een camera filmde hun furiositeit (zie de link onder). Als een terrorist ontvluchtte Khademi het land maar intussen heeft ze de Franse nationaliteit en toont ze ons nu in Parijs verstrengelde vrouwen, wentelend met de handen in elkaars vagina; sereen en glimlachend, bekoorlijk, intiem, gracieus, en zo gewoon natuurlijk. Eigenlijk verwijst het werk naar de klassieke Perzische dichter Rumi en zijn (mannelijke) minnaar Shams. Khademi verwisselde het gender en paste de conventies van de Perzische miniatuurkunst toe.
Het is deze transitie die telkens verrast in de expo.
Alireza Shoijaian kon in Iran niet leren naaktmodellen schilderen omdat het onderwerp verboden is in de opleiding, waardoor hij in het geheim oefende 'op zichzelf'. Dat intieme huiselijke valt op in zijn werk. We zien Iraans academisch-klassiek realisme, maar in zijn techniciteit filling the gaps door onderwerpen te vertonen die in Iran nooit aan bod mogen komen. Shoijaian toont ons in zijn details de delicate Iraanse man: viriel door een indringende kwetsbaarheid, sterk maar niet meer brutaal.
Opgroeiend in een klimaat van toxische masculiniteit moest Shoijaian de Perzische man letterlijk ontsluieren. Nadat een docente op de tekenacademie hem zei dat de regering al genoeg censureert en dat kunstenaars het niet onderling moeten doen, liet de docent hem heimelijk werken op de academie mits hij zijn tekeningen met doeken verborg. Om de werken te exposeren moest hij ze ont-wikkelen: van doeken ontdoen en blootstellen, een trage beweging die een detailtekening opent van mannen die wegkruipen in pijn of genot.
Alireza Shoijaian kon in Iran niet leren naaktmodellen schilderen omdat het onderwerp verboden is in de opleiding, waardoor hij in het geheim oefende 'op zichzelf'. Dat intieme huiselijke valt op in zijn werk. We zien Iraans academisch-klassiek realisme, maar in zijn techniciteit filling the gaps door onderwerpen te vertonen die in Iran nooit aan bod mogen komen. Shoijaian toont ons in zijn details de delicate Iraanse man: viriel door een indringende kwetsbaarheid, sterk maar niet meer brutaal.
Opgroeiend in een klimaat van toxische masculiniteit moest Shoijaian de Perzische man letterlijk ontsluieren. Nadat een docente op de tekenacademie hem zei dat de regering al genoeg censureert en dat kunstenaars het niet onderling moeten doen, liet de docent hem heimelijk werken op de academie mits hij zijn tekeningen met doeken verborg. Om de werken te exposeren moest hij ze ont-wikkelen: van doeken ontdoen en blootstellen, een trage beweging die een detailtekening opent van mannen die wegkruipen in pijn of genot.
Indringende kunst ontstaat uit de dingen die je misschien liever wil verbergen. Migratie naar Europa was een keuze voor expositie in plaats van heroïsche executie. Shoijaian verliet Iran, kreeg na drie jaar in Beiroet een eerste tentoonstelling en kwam zo in contact met de ambassade van Frankrijk.
LiInstitut biedt een tiental kunstenaars nu een plek om te spreken, om verhalen open te breken waarin vrouwen en mannen zich brengen tot zelfbepaling, zonder pantser of doeken. Habibi toont ons spetterend queer futurisme van de Arabische wereld tot in Afghanistan.
Wij hopen ook tot in België. Deze tentoonstelling verdient absoluut een plek in ons land, dat door zijn migratiegeschiedenis nu ook het thuisland is geworden van de eerste Marokkaanse internationale organisatie voor transmannen.
_Enkele links
- Tickets en info: https://www.imarabe.org/fr/expositions/habibi-les-revolutions-de-l-amour
- Queer Habibi
https://www.redbubble.com/people/artqueerhabibi/shop
https://www.them.us/story/queer-habibi-art-instagram - Kubra Kahdema
https://www.youtube.com/watch?v=nXuNtZPMDvQ&t=128s
https://www.youtube.com/watch?v=t2Eqc-wnkw8 - Alireza Shojaian
www.youtube.com/watch?v=mMTevOSwukA
https://www.youtube.com/watch?v=uF9h5mYLEMM