Er marcheerde die nacht een stoet van historische personages door mijn hoofd. Allemaal lieden die dankzij dat gemankeerde enzym diep in de ziel van Rusland – en op die manier in de wereldgeschiedenis – zijn doorgedrongen. Kijk vooral niet achterom naar de lijken die ze hebben gemaakt. Ik herinner me dat Ivan IV, bijgenaamd de Verschrikkelijke, door het volk gesmeekt werd om aan de macht te blijven en vervolgens een van de akeligste despoten is geworden. In een woedebui doodde hij zijn eigen zoon met zijn scepter. Ondanks alles werd hij een notoire legende. Dat was een zestiende-eeuws geval van gebrek aan enzym. Verder herinner ik me een vergelijkbare filicide (zoonmoord) door tsaar Peter de Grote, tweehonderd jaar later. De tsaar had met zijn slagwapen een stad uit de moerassen van Noord-Europa tevoorschijn gestampt, genaamd Sint-Petersburg, en in het hart ervan stond een citadel. In de citadel huisden de politieke en religieuze macht, en in de kelders bevond zich een gevangenis. Toen Peters zoon zich verzette tegen de hervormingen van zijn vader liet Peter hem opsluiten in een van de cellen. Om er zeker van te zijn dat zoonlief niet langer dwars zou liggen, werd hij ter dood veroordeeld. Het verhaal gaat dat de jongeman stierf nog voor hij werd terechtgesteld, als gevolg van martelingen. Zoonmoord anno achttiende eeuw. Het gebrek aan enzym deed zijn werk: Peter werd een van de grootste historische personages, zelfs een rolmodel. En dan is er de zoonmoord in de twintigste eeuw, opnieuw tweehonderd jaar later. Jozef Dzjoegasjvili, een jongen uit Georgië, spendeerde het eerste deel van zijn volwassen leven in het klooster als seminarist. Vervolgens ontdekte hij een nieuwe roeping: die van vechtjas, en hij werd gangster. Als gangster pleegde hij de brutaalste overval in de geschiedenis van Rusland. Na diens celstraf had Lenin het onzalige idee om hem naar Moskou te halen zodat hij een handje kon toesteken bij de Russische Revolutie. Voortaan heette de gangster Stalin. Na Lenins dood kreeg Stalin het roer van het grootste land ter wereld in handen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd zijn zoon zoals iedere jongeling naar het front gestuurd. De nazi's kregen hem te pakken en stelden Stalin voor hem te ruilen voor een Duitse officier (Paulus, commandant van de nazi's in Stalingrad). Stalins antwoord was: wij ruilen geen officier voor een gewone soldaat. De jongen stortte zich in het prikkeldraad van het concentratiekamp. Stalin werd Poetins held.

Men zal begrijpen dat ik de nacht na mijn ontmoeting met mijn nieuwe vriend Maxim een zwaar hoofd had. Ik vroeg me af hoe het komt dat bepaalde leiders, die in het beste geval hun volk welvaart willen brengen, hun eigen kind kunnen doodmaken, hetzij als offer, hetzij als straf. Hoe kan men van een staatshoofd dat zoonmoord pleegt enig vertrouwen in het volk verwachten? Gemis aan enzym. Het volk aanbad Ivan. Het volk roemde Peter. Het volk plengde tranen bij het lijk van vadertje Stalin. De zoonmoord was één moord, die bovenaan de lijst prijkte van de honderdduizenden andere doden. Met de dood van die ene zoon, die geen enkele schuld trof, verwoestte de dictator zijn eigen toekomst. Of niet? Nee, integendeel! De geschiedenis hinkelde verder, het land kwam overeind, de wereld herademde, herleefde, herbegon. Die zoon stelde niets voor, hij was het kanonnenvoer van de blinde macht. Indien de huidige Russische leider een zoon had (dat is, voor zover we weten, niet het geval, hij heeft twee dochters), die hij naar Oekraïne zou sturen, naar de gehaktmolen van die zinloze oorlog – wat zou er dan gebeuren? Niets. Er zou niets veranderen. De huidige leider, een kleinzerige middelmatige man (zo noemt Osipov hem), heeft zijn enzymenarme zonen al honderdduizenden keren vermoord. De draconische ideeën zijn van eeuw tot eeuw doorgegeven, overgegoten van de ene zak in de andere, als zure, toxische wijn. 'En toch, Maxim' – zeg ik de volgende dag tegen Osipov –, 'weiger ik te geloven dat er niets kan veranderen.' 'De oorlog zal uitdraaien op een vernedering voor Rusland', zegt hij, 'en die vernedering zal meer hoop bieden dan een overwinning, die alleen maar dood en verwoesting brengt.' Kun jij, dokter Osipov, er niet voor zorgen dat er een enzym wordt ontwikkeld waardoor in Rusland de schellen van de ogen vallen en men niet verslaafd raakt aan giftige ideeën, waanideeën, dwangideeën, noodlotsideeën? Het zou levens redden, talloze levens, aan beide kanten van het front, en het zou het pad effenen voor toekomstideeën.

(Deze tekst verscheen eerder in De Standaard, op 26 november 2022. Overgenomen met toestemming van de auteur.)