17 oktober 2022
'Homo word je via je moeder' (deel 1)
Het 'homo-gen’.
Dean Hamer was verbonden aan het U.S. National Cancer Institute, waar hij aan het hoofd stond van de onderzoeksgroep die de genetische structuur en regulatie bestudeerde. En van mensen in dergelijke functie wordt nu eenmaal verwacht dat ze naar symposia reizen, liefst in het buitenland, om voordrachten te geven voor een stel al dan niet geïnteresseerde collega’s.
Het was in het kader van zo een opdracht dat hij zich in de zomer van 1991 in Oxford op een seminarie bevond waar hij zijn routinepraatje ten beste gaf. Het verhaal wil dat hij nadien een ommetje maakte, bij Blackwell’s in High Street binnenliep, en – se non è vero è ben trovato – zich er twee boeken aanschafte. Zo kocht hij Darwins The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex, een werk dat hij wel kende, maar nog nooit gelezen had. Het reveleerde hem dat deze auteur de mening was toegedaan dat erfelijkheid een sterk effect had op seksueel gedrag. Hamer, die zelf openlijk homoseksueel is, had zich tot dan toe nooit veel vragen gesteld rond de link tussen genetica en geaardheid. Maar met deze publicatie werd de waakvlam bij hem plots ontstoken.
Vooral omdat hij tegelijkertijd dus nog een tweede boek had gekocht, te weten Not in our Genes: Biology, Ideology, and Human Nature van Richard Lewontin (met coauteurs Steven Rose en Leon Kamin), waarin Darwins stelling werd betwist: het was toch gewoon ondenkbaar dat menselijk gedrag en/of identiteit ook maar ergens kon berusten op een biologische basis, fulmineerden deze Amerikaanse geleerden. En volgens hen gold dit des te meer wanneer het homoseksualiteit betreft.
Dean Hamer was getriggerd. Waarom wilde een briljant wetenschapper als Lewontin zich met hand en tand verzetten tegen het concept dat gedrag kon worden overgeërfd? Was hij misschien verblind door zijn marxistische opvatting en wilde hij daarom dat ook de biologie zich zou plooien naar de dialectiek van Engels? Hoe geniaal Lewontin ook mocht wezen, volgens Hamer bedreef hij op dit vlak meer politiek dan wetenschap, want seksuele geaardheid was veel te wezenlijk om louter het gevolg te kunnen zijn van maatschappelijke factoren als opvoeding en cultuur.
Hamer trok op onderzoek uit en zocht eerst in de wetenschappelijke literatuur, waar hij op het werk van Michael Bailey botste. Deze hoogleraar psychologie had in 1978 ontdekt dat wanneer bij eeneiige tweelingen één van beiden homoseksueel is, er 52 procent kans bestaat dat de andere dat ook is. Bij niet-identieke tweelingen bedraagt dit getal 22 procent, wat nog altijd meer dan dubbel zo hoog is als de waarschijnlijkheid waarmee dat in de doorsneepopulatie optreedt. Hiermee lijkt de genetische aanleg voor geaardheid bevestigd, of toch alleszins dat zo een dispositie er een niet te onderschatten factor van belang bij vormt.
Natuurlijk delen eeneiige tweelingen in de baarmoeder dezelfde omgeving, waar ze tijdens hun foetale ontwikkeling aan dezelfde factoren worden blootgesteld, maar niet-identieke doen dat net zozeer, toch? Niettemin liggen de cijfers in dit laatste geval heel wat lager. We kunnen er dus niet onderuit: homoseksualiteit is – op zijn minst ten dele – aangeboren. (De studie van Bailey is deze eeuw geactualiseerd en geüpdatet, waarin zijn vroegere bevindingen met nog meer kracht bevestigd worden – zie hier.)
Dean Hamer vroeg zich echter af of hij er niet in zou slagen het gen in ons DNA te identificeren dat codeerde voor homoseksualiteit. Zijn eerste stap was even simpel als geniaal. Hij stelde gewoon een stamboom op van de 114 homomannen die hij in zijn studie wist te includeren, en hij trachtte de geaardheid te achterhalen van de familieleden van deze mensen. Met een duizendtal verwanten ging hij aan de slag, en hij ontdekte een merkwaardig patroon: een homoseksuele man bleek namelijk vaak een homoseksuele oom te hebben … maar altijd langs de moederkant, nóóit langs de vaderkant. Idem dito voor wat de neven betrof: homoseksuele neven kwamen uitsluitend voor langs de tak van de moeder. En dit stramien herhaalde zich van generatie op generatie.
Iedereen die vertrouwd is met genetica weet onmiddellijk wat dit betekent: het homo-gen dient gesitueerd te worden op het X-chromosoom! Enkel op die manier valt te begrijpen waarom vaders niks te zien hebben met de seksuele geaardheid van hun zoon: zij geven hem immers enkel hun Y-chromosoom door. Het X-chromosoom van hun mannelijk nageslacht is altijd en alleen afkomstig van de vrouw die het kind baart. En identiek datzelfde chromosoom maakt kans óók op te duiken bij de zoon van de zus van deze vrouw, of bij haar oom langs moeders kant. Enzovoort …
DNA, dáár ligt de basis voor iemands geaardheid. En van de ene op de andere dag was het gedaan met het psychoanalytische gelul – pun intended – van 'geleerden’ die tot in de jaren 80, ondanks het schrappen als ziekte in de DSM, met de grootste 'wetenschappelijke’ stelligheid bleven verkondigen dat homoseksualiteit een keuze voor een afwijkende levenswijze vertegenwoordigde. 'En’, voegden ze er in de auditoria aan toe, 'het is een verkeerde keuze!’. Maar de ontdekking van Dean Hamer wist de homojongens gerust te stellen, want kennelijk waren ze er opeens mee opgehouden 'hun onbewust verlangen manifest te laten worden om hun vader te ontmannen en zich met hun moeder te identificeren’… Slik.
En Hamer ging verder door met zoeken. Nadat hij ontdekt had dat de aanleg voor homoseksualiteit op het X-chromosoom te lokaliseren viel, was de volgende vraag natuurlijk waar dan wel precies, in welke DNA-sequentie. Zijn werkwijze richtte zich op eeneiige tweelingen die beiden homo waren, omdat de kans groter was dat zij een stukje DNA deelden dat bijvoorbeeld niet aanwezig zou zijn bij broers met een verschillende geaardheid. Hij deed een beroep op het Menselijk Genoomproject en ontdekte een 'regio’ op het X-chromosoom (aangeduid met Xq28), die meer dan 80 procent van de onderzochte broers onderling gemeenschappelijk hadden, daar waar je normaal een cijfer zou verwachten in de grootteorde van 0,0001 procent.
16 juli 1993 was dan ook een wetenschappelijke mijlpaal, toen Science besloot Dean Hamers paper in zijn editie op te nemen. Of althans, de journalisten van populaire kranten en tijdschriften bliezen het item tot dat soort belevenis op. Zij kopten: 'Het homo-gen is ontdekt!’ Enkel Alan Sanders, psychiater aan de NorthShore University, slaagde erin deze bevindingen in 2014 te bevestigen, en dit in een veel groter opgezette studie. De overige onderzoeksteams daarentegen konden de resultaten in kwestie niet zomaar reproduceren: hun research schoof andere linken naar voren dan de analyses van Hamer; zij koppelden geaardheid namelijk aan de chromosomen 7, 8 en 10 …
Lees hier deel 2 van dit essay.
_Literatuur
Richard Charles Lewontin: Sociobiology as an adaptationist program https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/bs.3830240103
Michael Bailey: Measurement models for sexual orientation in a community twin sample.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11206089/
“A Linkage Between DNA Markers on the X Chromosome and Male Sexual Orientation” (1993), by Dean H. Hamer and Charles A. Thomas.
https://embryo.asu.edu/pages/linkage-between-dna-markers-x-chromosome-and-male-sexual-orientation-1993-dean-h-hamer-and
A Linkage Between DNA Markers on the X Chromosome and Male Sexual Orientation
https://www.science.org/doi/10.1126/science.8332896
Linkage between sexual orientation and chromosome Xq28 in males but not in females
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7581447/
Genome-wide scan demonstrates significant linkage for male sexual orientation
https://www.researchgate.net/publication/268392254_Genome-wide_scan_demonstrates_significant_linkage_for_male_sexual_orientation
Dean Hamer & Sven Bockland:
Beyond hormones: a novel hypothesis for the biological basis of male sexual orientation
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12834013/
Michael Bailey: Measurement models for sexual orientation in a community twin sample.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11206089/
“A Linkage Between DNA Markers on the X Chromosome and Male Sexual Orientation” (1993), by Dean H. Hamer and Charles A. Thomas.
https://embryo.asu.edu/pages/linkage-between-dna-markers-x-chromosome-and-male-sexual-orientation-1993-dean-h-hamer-and
A Linkage Between DNA Markers on the X Chromosome and Male Sexual Orientation
https://www.science.org/doi/10.1126/science.8332896
Linkage between sexual orientation and chromosome Xq28 in males but not in females
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7581447/
Genome-wide scan demonstrates significant linkage for male sexual orientation
https://www.researchgate.net/publication/268392254_Genome-wide_scan_demonstrates_significant_linkage_for_male_sexual_orientation
Dean Hamer & Sven Bockland:
Beyond hormones: a novel hypothesis for the biological basis of male sexual orientation
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12834013/
Genome-Wide Linkage Study Meta-Analysis of Male Sexual Orientation
https://www.researchgate.net/publication/352070064_Genome-Wide_Linkage_Study_Meta-Analysis_of_Male_Sexual_Orientation
Genetic and Environmental Effects on Same-sex Sexual Behavior: A Population Study of Twins in Sweden
https://www.researchgate.net/publication/5320571_Genetic_and_Environmental_Effects_on_Same-sex_Sexual_Behavior_A_Population_Study_of_Twins_in_Sweden
Evolution’s Rainbow. Diversity, Gender, and Sexuality in Nature and People.
https://www.ucpress.edu/book/9780520280458/evolutions-rainbow
The lesbian Laysan albatross?
https://blog.nus.edu.sg/lsm1303student2010/2010/04/06/the-lesbian-laysan-albatross/
Hier vind je het filmpje van Silo & Roy:
https://www.youtube.com/watch?v=Cgj7Wg1_Yc4
https://www.researchgate.net/publication/352070064_Genome-Wide_Linkage_Study_Meta-Analysis_of_Male_Sexual_Orientation
Genetic and Environmental Effects on Same-sex Sexual Behavior: A Population Study of Twins in Sweden
https://www.researchgate.net/publication/5320571_Genetic_and_Environmental_Effects_on_Same-sex_Sexual_Behavior_A_Population_Study_of_Twins_in_Sweden
Evolution’s Rainbow. Diversity, Gender, and Sexuality in Nature and People.
https://www.ucpress.edu/book/9780520280458/evolutions-rainbow
The lesbian Laysan albatross?
https://blog.nus.edu.sg/lsm1303student2010/2010/04/06/the-lesbian-laysan-albatross/
Hier vind je het filmpje van Silo & Roy:
https://www.youtube.com/watch?v=Cgj7Wg1_Yc4
En op deze plaats kan je het liedje van Les Funambules beluisteren. Les Funambules is een geheel van zangers en zangeressen, onder wie heel wat bekende (Annie Cordy, Dave, Amanda Lear…), die Stéphane Corbin uit Rijsel rond zich verzameld heeft en die allemaal chansons zingen waarin ze opkomen voor homorechten (en tegenwoordig ook vrouwenrechten). Op de koop toe zijn het dan ook nog eens ‘leuke’ liedjes die het niveau van ‘goed bedoeld te zijn’ verre overstijgen:
https://www.youtube.com/watch?v=ll6spx8X544
De reportage van Lieve Blancqaert over Sven Bocklandt:
Deel 1: https://www.youtube.com/watch?v=_WqPWzy10Ow
Deel 2: https://www.youtube.com/watch?v=0NeQB9m4oYw
Deel 3: https://www.youtube.com/watch?v=lUc-VlEOq5w
Deel 4: https://www.youtube.com/watch?v=hU52uBBq40s
De Universiteit van Vlaanderen heeft onlangs heeft onlangs een college online geplaatst rond homoseksualiteit bij dieren. Aan het woord is wetenschapsfilosoof Pieter Adriaens:
https://www.youtube.com/watch?v=7mOkdYY7v5U