11 oktober 2022
Zandvoordenaar in de ban van de katholieke Kerk
Frederic Albert Bouteca werd geboren te Poperinge op 13 september 1822. Hij studeerde voor onderwijzer en werd benoemd in de gemeenteschool (jongensschool) te Zandvoorde. Hij was een goede en gewaardeerde onderwijzer die, zoals het vaak gebeurde in die tijd, ook de functie van gemeentesecretaris uitoefende. Hij was tevens een onderlegd muzikant en hij was dirigent van de liberale muziekmaatschappij te Beselare. Tweemaal per week trok hij naar Beselare voor de repetities.
Hij woonde in het schoolhuis en huwde tweemaal. Zijn eerste echtgenote, Adolphine Haelvoet, overleed kort na de geboorte van hun eerstgeborene. Hij hertrouwde met Marie‑Augustine Beirnaert, een dochter uit de oudste Zandvoordse herberg De Basseville. Uit dat huwelijk ontsproten negen kinderen. De oudste, Victor René, was eveneens onderwijzer en werd later gemeenteontvanger te Geluveld. Hij was getrouwd met Zoë Vuylsteker, de zuster van de Geluveldse burgemeester.
Medio 1879 brak nationaal de schoolstrijd los. De homogeen liberale regering keurde de Wet van Humbeek of de Wet op het Lager Onderwijs goed, waarbij onder andere iedere gemeente moest instaan voor de inrichting van minstens één neutrale school, waarvan het programma en de leerboeken aan staatscontrole moesten worden onderworpen en waarin geen plaats was voor godsdienstonderricht binnen het normale lessenrooster. De wet ontketende in katholieke kringen een revolutie die zowat iedere gemeente grondig zou beroeren en slechts zou stilvallen na de smadelijke verkiezingsnederlaag van de liberalen op 11 juni 1884.
De bisschoppen en de geestelijken reageerden buitengewoon scherp op de ongelukswet. Als overtuigd liberaal deelde meester Frederic Bouteca, die het opnam voor zijn gemeenteschool, in de brokken toen de vicaris E.H. Hendrik-Jozef Vanbiervliet in de zondagsmis van op de preekstoel brulde: 'Se sont des écoles sans Dieu' (het zijn scholen zonder God waar niet gebeden wordt). Frederic stond recht en repliceerde naar de parochiepriester: 'Vous mentez, monsieur' ('U liegt, mijnheer'). Daarop verliet hij ostentatief de mis.
De gevolgen lieten niet op zich wachten. Hij werd uit het schoolhuis gezet omdat hij niet gehoorzaamde aan Monseigneur Faict, de bisschop van Brugge. In afwachting van een nieuwbouw in de Houtemstraat ging hij inwonen bij bakker Devos, rechtover de school. Hij werd weinige tijd later ontslagen als onderwijzer te Zandvoorde en werd officieel beschuldigd van eredienstschennis. Het kwam tot een proces te Ieper, maar daar werd hij vrijgesproken omdat de rechtbank ervan uitging dat hij gereageerd had op een persoonlijke aanval en een persoonlijke krenking. Hij werd daarop in de ban van de katholieke Kerk geslagen. Stel u voor, Frederic Bouteca, broer van Lieven Bouteca, de stichter en eerste abt van de abdij van Chimay, is in de ban van de Kerk!
In 1883 werd onderwijzer Frederic Bouteca in ere hersteld. Hij ontving het Burgerlijke Kruis 1e klasse en ter die gelegenheid werd een feest ingericht. De onderwijzers van het schoolkanton Menen hadden daarvoor gezorgd. Met alle schoolkinderen samen werd een voor de gelegenheid speciaal gecomponeerd lied gezongen. De tekst werd geschreven door de Komense onderwijzer P.P. Denys en de muziek door M. Vanden Weghe, onderwijzer te Wervik.
Het onrecht had Frederic in die mate vernederd dat hij veel te vroeg overleed in het huis van bakker Devos op 13 februari 1886. Hij was pas 63 jaar geworden.
Chant à l'honneur de M. Bouteca, Instituteur à Zandvoorde.
Portez avec fierté la croix civique!
Vous méritez ce signe honorifique;
Vous servez la patrie avec ferveur;
Vous montrez le chemin du vrai bonheur,
Vous aimez le progrès et la science,
Vous êtes l'ami de l'enfance.
I
Quand on révère un digne père,
La fête à tous est douce et chère;
Chacun partage le plaisir,
C'est un instant qu'on veut bénir!
II
Pour nous, cette heure est arrivée
Nous honorons, l'âme élevée,
Un homme, qui par son labeur,
A mérité la croix d'honneur!
III
Nous saluons la croix civique
Dont vous honore la Belgique!
« A vous, Bouteca, tout l'honneur! »
Tel est le cri de chaque cœur.
IV
Que ce patriotique hommage
Relève votre grand courage,
En vous rendant content, heureux.
Tel est l'objet de tous nos vœux!
Vous méritez ce signe honorifique;
Vous servez la patrie avec ferveur;
Vous montrez le chemin du vrai bonheur,
Vous aimez le progrès et la science,
Vous êtes l'ami de l'enfance.
I
Quand on révère un digne père,
La fête à tous est douce et chère;
Chacun partage le plaisir,
C'est un instant qu'on veut bénir!
II
Pour nous, cette heure est arrivée
Nous honorons, l'âme élevée,
Un homme, qui par son labeur,
A mérité la croix d'honneur!
III
Nous saluons la croix civique
Dont vous honore la Belgique!
« A vous, Bouteca, tout l'honneur! »
Tel est le cri de chaque cœur.
IV
Que ce patriotique hommage
Relève votre grand courage,
En vous rendant content, heureux.
Tel est l'objet de tous nos vœux!
(Deze tekst verscheen oorspronkelijk in 2006 op de website van de gemeente Zonnebeke in de rubriek Uut vroegere tijden. Overgenomen met toestemming van en met dank aan de auteur, Dirk Ooghe.)
Meer van Dirk Ooghe